1 sh. T. Otaboev t. I. Iskandarov

SHovqining ruxsat etilgan darajasi 
(A.N.Marzeev ko’rsatmasi bo’yicha) 
 
Ob’yektniig nomi 
Vaqti 
Tovushbosimi (Gcda) 
63 
125 
250 
500 1000 2000 4000 8000 100000 
1.Davolash mumuassasalari: 
a) kasalxona palatalarida 
va sanatoriylarda 
6) kasalxona, sasanatori^shar, 
polaislshika, aitekalarda, vrach 
va farmacevt kabinetlarida 
v) opyeraciya xonasida 
g) kasalxona va sanatoriy 
maydonlarida 
2. Turar-joyda: 
a) xonadonlar 
b) yotoqxonalarda 
v) turar-joy 
territoriyalarida 
3. Dam olish maskanlarida: 
7—23 
23—7 
7—23 
7—23 
23—7 
7—23 
23-7 
7—23 
23-7 
59 
51 
59 
51 
67 
52 
55 
67 
59 
75 
67 
48 
39 
48 
39 
57 
45 
44 
57 
48 
66 
57 
40 
31 
40 
31 
49 
39 
35 
49 
40 
59 
49 
34 
24 
34 
24 
44 
35 
29 
74 
34 
54 
44 
30 
20 
30 
20 
40 
32 
25 
70 
30 
50 
37 
27 
17 
27 
17 
37 
30 
22 
37 
27 
47 
35 
25 
14 
25 
14 
35 
28 
20 
35 
25 
45 
33 
23 
13 
23 
13 
33 
63 
18 
33 
23 
43 
45 
35 
25 
35 
25 
45 
40 
30 
45 
35 
55 
44 
Jadvalning davomi 
Ob’yektniig nomi 
Vaqti 
Tovushbosimi (Gcda) 
63 
125 
250 
500 1000 2000 4000 8000 100000 

---

86
a) kichik rayondagi dam 
olish maydonlarida 
b) istirohat bog’lari va 
hiyobonlarda 
v) ko’pchilik dam oladigan 
maydonlarda 
4. Maktabgacha va maktab 
yoshidagi muassasalar: 
a) uxlash xonalari: mak- 
tablar, intyernatlarda 
b) sinf xonalarida 
v) o’yin maydonlarida 
maktab yoshidagi muassa- 
salar) 
g) maktab hovlisidagi 
maydoilar 
5. Tomoshaxonalar: 
a) koicyert zallari va te- 
atr binosidagi tomosha 
xoialarida 
b) kinoteatr va klublar- 
ning zallarida 
v) teatr va kinoteatr 
ayvoshshrida 
g) yozgi kinoteatrlarda 
6. Sport inshootlari: 
a) mikrorayoilardagi 
sport maydoplari 
b) sport zallari 
v) stadionlar 
7. Ma’muriy idoralar: 
a) konfyerenciya zallari 
b) auditoriyalar 
8. Savdo va umumiy ovqat- 
lanish muassasalari: 
a) kafe, restorai, oshxona 
zallarida 
b) magazinlarning savdo 
zallarida 
9. Vokzallar: 
a) aeroport, aerovokzal- 
lar, temir yo’l vokzal- 
lari, avtovokzallar 
7-23 
23—7 
— 
— 
— 
— 
— 
— 
— 
— 
— 
— 
— 
— 
— 
— 
67 
67 
71 
63 
55 
63 
67 
71 
59 
63 
75 
71 
75 
79 
79 
63 
63 
75 
79 
79 
57 
57 
61 
52 
44 
52 
57 
61 
48 
52 
66 
61 
66 
70 
70 
52 
52 
66 
70 
70 
49 
49 
54 
45 
35 
45 
49 
54 
40 
45 
59 
54 
59 
63 
63 
45 
45 
59 
68 
63 
44 
44 
49 
39 
29 
39 
44 
49 
34 
39 
54 
49 
54 
58 
58 
39 
39 
54 
58 
58 
40 
40 
45 
35 
25 
35 
40 
45 
30 
35 
50 
45 
50 
55 
55 
35 
35 
50 
55 
58 
37 
37 
42 
32 
22 
32 
37 
42 
27 
32 
47 
42 
47 
52 
52 
32 
32 
47 
52 
52 
35 
35 
40 
30 
20 
30 
35 
40 
25 
30 
45 
40 
45 
50 
50 
30 
30 
45 
50 
50 
33 
33 
38 
28 
18 
28 
33 
38 
23 
28 
43 
38 
43 
49 
49 
28 
28 
43 
49 
49 
45 
45 
50 
40 
30 
40 
45 
50 
35 
40 
55 
50 
55 
60 
60 
40 
40 
55 
60 
60 
SHovqin normasini aniqlash bilan bir qatorda uning kuchini kamaytirish, 

---

87
shovqin manbalarini chegaralashga qaratilgan chora-tadbirlar ko’rilmoqda. 
Avtomobillar uchun ham shovqin normasi ishlab chiqilgan. Masalan, yangi 
avtotransport vositalaridan ajraladigan tovushning ruxsat etiladigan normasi 
1968 yil 15 sentyabrda Birlashgan millatlar tashkilotining Yevropa iqtisodiy 
komissiyasi tomonidan ishlab chiqilgan. Sobiq SSSR davlat standarti 
19358—74 «Avtomobillar, avtopoezdlar, avtobuslar, motocikllar, 
motorollyerlar, mopedlar va motovelosipedlar: «Tashqi va ichki shovqin» 
Davlat standarti davlat ma’muriy idoralari va muassasalarning avtotran-sport 
vositalari uchun tashqi shovqinni ko’cha markazidan 7,5 m li masofada 
ko’ruvdan o’tkazayotganda 1,2 metr balandlikda shovqinning oxirgi 
darajasini dB aniqlaydi. 
9-j a d v a l 
Avtotraisport vositalaridan chiqadigan shovqinning ruxsat etiladigan darajasi 
(GOST 19358-74) 
Mashina va motocikl turlari 
Ruxsat etilgan tovush darajasi 
(dB) 
Engil mashina va boshqa transport vosigalari 
YUk tashiydigan mashinalar, avtopoezdlar, 
shatakli avtomobillar 
(og’irligi 3500 kg li) 
Og’irligi 3500 dan 12000 kg gacha, motori 220 ot 
kuchiga teng mashinalar 
motori 220 ot kuchidan ko’proq mashinalar 
Avtobuslar (shaharlararo, turistik, umumiy
va boshka) 
uzunligi 7 metr, og’irligi 3500 kg, motori 220 ot 
kuchiga teng avtobuslar 
220 dan ortiq bo’lsa 
Motorining ish hajmi 50 sm gacha bo’lgan 
motocikllar, motorollyer, moped, 
motovelosipedlar 
50 dan 125 sm
3
gacha 
84 
85 
89 
92 
89 
92 
80 
82 
89 
86 
85 

---

88
125 dan 500 sm
3
gacha 
500 dan ortiq bo’lsa 
Uch g’ildirakli yuk tashish vositasi 
SHovqin manbalaridan chiqadigan tovush kuchi o’sha joydagi 
shovqindan kam bo’lsa, u holda qo’shimcha shovqin asosiy shovqin darajasini 
o’lchashga halaqit byeradi. Turar joylardagi shovqinni qattiq shamol 
esayotganda, yomg’ir yog’ayotganda o’lchab bo’lmaydi. Agar shamol tezligi 
sekundiga 1 metr bo’lsa, u holda mikrofonni shamoldan asrash uchun ekran 
bilan to’siladi. 
Transport vositalari shovqinini o’lchash ko’chaning o’rtasidan 7,5 metr 
chetroqda, transport vositalari harakati vaqtida 1—2 metr _ balandlikda 
o’lchanadi. Bunda shovqin o’lchagach mikrofoni transport harakati tomon
qaratiladi, o’lchash transport harakatining eng ko’paygan vaqtida amalga 
oshiriladi. 
Turar joylar loyihalanganda, qurilayotganda samolyotlar uchishi 
oqibatida paydo bo’ladigan shovqinlar ham hisobga olinishi kerak. 
Samolyotlardan chiqadigan shovqinlar ularning turiga, motorlar kuchiga, 
katta-kichikligiga, soniga, aeroportlarning shahar territoriyasiga joylashgan 
masofasiga, uchish vaqtiga juda bog’liq. Samolyotlar uchib o’tadigan turar 

---

89
joylardan eng kamida 10—20 km masofada shovqin o’lchagichlar yordamida 
o’lchanadi, goho shovqin magnitofon lentasiga yozilib, so’ngra laboratoriya 
sharoitida ishlanib Db ga aylantiriladi. 
Katta shaharlarning magistral ko’chalarida shovqin darajasi quyidagi 
dBA da o’lchanadi: jumladan Kuybishev shahridagi ko’chalarda 70—80 
dBA, Novosibirskda — 69—82 dBA, Barnaulda — 72—80 dBA, Bishkekda 
— 69—79 dBA, Vil’nyusda — 71—77, YAroslavlda 69—79 dBA, Irkutsqda 
— 73—84 dBA, Moskvada — 80—83 dBA, Toshkentda 69—80 dBA. 
SHovqin darajasi transport vositalari eng ko’paygan vaqtda, ya’ni soat 8 dan 
11 gacha va 16 dan 18 gacha eng yuqori bo’ladi. SHovqinning eng yuqori 
darajasi yuk tashuvchi va shatakli avtoloezdlar qatnovi natijasida vujudga 
keladi. Katta yo’llarda bir soat davomida qatnaydigan avtotransportlar soni 
Moskvada 8000, Leningradda 2500, Novosibirskda 1600, Toshkentda 2500—
3000 ga etadi. Bunday yo’lda shovqin darajasi 80 dBA dan ortadi. 
10-j a d v a l