1 sh. T. Otaboev t. I. Iskandarov

YUZA SUV HAVZALARI 
 
Birinchi darajali suv manbalari 28-74-82 raqamli Davlat standarti 
talablga javob berishi uchun ular dastlab koagulyaciyalanib fil’trlanishi, 
so’ngra zararsiz holatga keltirilishi zarur. Ikkinchi darajali suv havzalari 
suvida fitoplanktonlar borligi aniqlansa, bunday suvlar mikrofil’trdan 
o’tkaziladi. 
Uchinchi darajali suvlarni Davlat standarti darajasiga ko’tarish uchun 
oksidlovchi moddalar ishlatiladi, shimdirish va zararsizlantirishning boshqa 
usullaridan foydalaniladi. 
17- j a d v a l 
27-61-84 raqamli Davlat standarti bo’yicha suv manbalarining sifat ko’rsatkichi 
 
Ko’rsatkichlari 
Suv manbalarining klasslar bo’yicha sifat 
ko’rsatkichlari 
1 
2 
3 
I. Yer osti suv manbalari 
Loyqaligi 
Rangi 
Suvning rN ko’rsatkichi 
Temir 
Marganec 
Vodorod sul’fid 
Ftor 
Pyermanganatli oksidlanish 
Ichak tayoqchasi baktyeriyalari 
guruhi 
II. YUza suv havzalari 
1,5 mg/dm
3
gacha 
20° gacha 
6—9 
0,3 mg/dm
3
ga-
cha 
0,1 mg/dm
3
ga-
cha 
yo’q 
1,5-0 7 mg/dm
3
gacha 
0
2
mg/dm
3
gacha 
3 dm
3
gacha 
1,5 mg/ dm
3
gacha 
20° gacha 
6—9 
10 mg/ dm
3
gacha 
1 mg/ dm
3
gacha 
3 mg/ dm
3
gacha 
1,5—0,7 mg/dm
3
gacha 
O
2
mg/ dm
3
gacha 
100 dm
3
gacha 
1500mg/ dm
3
gacha 
10 mg/ dm
3
gacha 
50° gacha 
6—9 
20 mg/ dm
3
gacha 
2 mg/ dm
3
gacha 
10 mg/ dm
3
gacha 
5 mg/ dm
3
gacha 
0
2
1 mg/ dm
3
gacha 
1000 dm 
10 000 mg/dm
3
gacha 

---

144 
Loyqaligi 
20 mg/dm
3
gacha 
d a v o m i 
 
Ko’rsatkichlari 
Suv manbalarining klasslar bo’yicha sifat 
ko’rsatkichlari 
1 
2 
3 
Rangi hamda hidi 20 va 60° S ball 
bo’yicha 
Suvning rN ko’rsatkichi 
Temir 
Marganec 
Fitoplankton 
Fitoplankton hujayralari 
OBE to’liq mg O
2
dm
3
Pyermanganat oksidlanish mg 
O
2
/dm
3
1 dm suvdagi 
ichak tayoqchasi miqdori (laktoza 
parchalaydigan) 
35° gacha 
6,5—8,5 
1 mg/dm
3
0,1 mg/dm
3
1 sm
3
gacha 
1000 mg/dm
3 
O
2
gacha 
3 gacha 
7 gacha 
3 gacha 
1000 gacha 
120° gacha 
6,5—8,5 
3 mg/dm
3
1,0 mg/dm
3
5 sm
3
gacha 
10000 mg/dm
3 
O
2
gacha 
5 gacha 
15 gacha 
5 gacha 
100 gacha 
200° gacha 
6,5—5 
5 mg/dm
3 
gacha 
2 mg/dm
3
50 sm
3
gacha 
10000 mg/dm
3 
O
2
gacha 
7 gacha 
20 gacha 
7 gacha 
50 000 gacha 
OCHIQ SUV HAVZALARIDAN MARKAZLASHGAN VODOPROVOD 
INSHOOTLARI QURISHDA FOYDALANISH 
Aholini markazlashgan vodoprovod suvi bilan ta’minlash maqsadida 
ko’pincha ochiq yuza suv havzalaridan foydalaniladi, vodoprovod inshootlari 

---

145 
daryo, ko’l, suv omborlari, kanallar bo’yiga yoki ma’lum masofa qoldirib 
aholi turar joylari yaqiniga quriladi. Masalan, Toshkentda vodoprovod 
inshooti shahar markaziga joylashgan. Ko’pchilik shaharlarda vodoprovod 
inshootlari shahar va posyolkalar tashqarisiga quriladi. Ochiq suv 
havzalaridan vodoprovod inshootlariga boradigan suv albatta ishlovdan o’tib, 
so’ngra aholiga vodoprovod tarmoqlari orqali tarqatiladi. 
Vodoprovod inshootlari: 1) bosh inshoot — suv olish joyi, tozalash 
inshootlari va nasos stanciyalari; 2) suvni taqsimlaydigan vodoprovod 
trubalari, rezyervuarlar, suv olish kolonkalari va boshqalardan iborat. 
SUV OLISH INSHOOTLARI UCHUN JOY TANLASH 
Har qanday holatda ham suv olinadigan joy quyidagi talablarga javob 
berishi kerak: 
a) sanitariya nuqtai nazaridan ifloslanish xavfining yo’qligi; 
b) u yerda doimo suvning etarli bo’lishi; 
v) suv olinadigan joy himoyalangan bo’lmog’i; 
g) 
suv olish joyi oqova suvlar oqib tushadigan territoriyadan 
yuqoriroqda bo’lishi lozim; 
7- rasm. Daryodan suv olish uchun mo’ljallangan vodoprovod sxemasi. 

---

146 
I—daryoning suv olinadigan joyi; 2—birinchi ko’taradigan nasos stanciya; 3—tindirgich 
(koagulyaciya bilan); 4— fil’trlar; 5— xlorator; 6— toza suv yig’adigan rezyervuar; 7— ikkinchi 
ko’taradigan nasos stanciya; 8— suv tashuvchi yo’l; 9— suvga bosim byeradigan stayudiya; 10— 
vodoprovodnipg taqsimlovchi tarmog’i. 
d) vodoprovod inshooti qurilayotganda shahar yoki posyolkalarning 
faqatgina hozirgi chegarasi nazarda tutilmasdan, balki bosh loyihadagi 
chegarasi ham nazarda tutilmog’i kerak. 
Suv olinadigan daryolar unga quyiladigan daryochalardan holi bo’lsa 
yana ham yaxshi. Suv olinadigan daryoning qirg’og’i yuvilib ketmaydigan, 
chuqurligi kamida 2,5 metr bo’lmog’i lozim. SHunda trubalarga loy, qum, 
xas-cho’plar tiqilib qolmaydi. Suv omborlarida esa suv olish joyi anchagina 
chuqurroq bo’lmog’i kerak. CHunki suvning yuza qavati ko’pincha ko’karadi. 
Ma’lumki, suv omborlarida suv qavatlari doimo o’zgarib turadi, shuning 
uchun suv olish uskunalari (trubalar) sharnirlarga o’rnatilgan bo’lib, suv olish 
chuqurligini o’zgartirib turishga imkon byeradi. 
Agar suv ko’llardan rlinadigan bo’lsa, suvga iflos oqova suvlar 
tushmasligiga ishonch hosil bo’lgandagina olish mumkin. 
Suv olish yoki suv qabul qilish inshootlari har xil bo’lishi mumkin. 
Ularning vazifasi kichik suv rezyervuarini tashkil qilib undan suvni nasoslar 
orqali suv tozalash inshootlariga chiqarib berishdir. Hovuzlarda qisman 
bo’lsada suv tinadi, osilmalardan holi bo’ladi, maxsus to’rlarda ushlanib 
qoladi. Agar suv qabul qilish inshootlari yaxshi jihozlangan bo’lsa, suvning 
tozalanishi tugatilgan hisoblanadi.