1 sh. T. Otaboev t. I. Iskandarov

151 
keltiriladi. 
18 - j a d v a l 
Koagulyantlarnmng ruxsat etilgan miqdori 
1 l suvdagi osilma moddalar 
miqdori (mg da) 
1 l suvga qo’shiladigan alyumin 
sul’fat yoki temir xlorid miqdori 
100 gacha 
101—200 
201—400 
401—600 
601—800 
801—1000 
1001—1400 
1401—1800 
1801—2200 
2201—2500 
25—35 
30—45 
40—60 
45-70 
55-80 
60—90 
65—105 
75—115 
80—125 
90—130 
Rangli suvlar ishlanayotgan vaqtda koagulyantlar miqdori quyidagi 
formula bilan aniqlanadi. 
D
k
= 4 c 
c — ishlanadigan suvning rangi, gradusda — platina-kobal’tli shkala 
bo’yicha. 
Ishlangan suvdagi qoldiq koagulyant miqdori — ya’ni alyuminiy 0,5 mg, 
temir 0,3 mg, sintetik flokkulyant poliakrilamid esa 2,0 mg dan oshmasligi 
kerak (28-74-82 raqamli Davlat standarti, «Ichimlik suv»). 
Keyingi yillarda suvdagi kolloid moddalarni neytrallash va flokkulyaciya 
qilish maqsadida sintetik moddalardan poliakril amid ishlatilmoqda. 
Suvga alyumin sul’fat qo’shilganda reakciya quyidagicha boradi: 
A1
2
(SO
4
)z
+
ZSa(NSOz)
2
=ZSaSO
4
+2A1(ON)z+6So
2 
A1
2
(SO
4
)z+ZMg(NSOz)
2 
=ZA1(ON)
3
+ZMgSO
4
+6SO
2 
Alyumin gidroksidning koagulyaciya vaqtida paydo bo’lishi juda 
muhim, chunki sul’fat kislotaning kal’ciyli va magniyli tuzi va karbonat 

---

152 
angidrid gazi koagulyaciya jarayonida mutlaqo qatnashmaydi, 
A1(ON)z suvda kolloid eritma hosil qilib, o’zi koagulyaciya jarayonida 
faol qatnashadi. Oqibatda, yuqorida nomi zikr qilingak jarayonlar yordamida 
suv tezroq tindiriladi, koagulyaciya jarayoni davom etavyeradi. 
Ba’zan suvning rangi sarg’ishroq bo’ladi, bu suv tarkibida gumin 
moddasi borligidan dalolat byeradi. Koagulyant pag’alar gumin moddalarini 
shimib, suv rangani o’zgartiradi va standart talabiga yaqinlashtiradi. 
Koagulyant sifatida alyumin oksixlorid ishlatish ham mumkin. 
[A1
2
(ON)
3
Sl 6N
2
O]. Alyuminat natriy — NaAlO
3
koagulyaciya jarayonida 
suvning o’zgarishiga sabab bo’lmaydi. 
Faolligi jihatidan alyuminiy sul’fatdan qolishmaydigan temir xlorid tuzi 
yoki temir kuporosi ham koagulyant sifatida ishlatiladi, G’eSO
4
• 7N
2
O yoki 
G’eS1
3
. Ammo, bu koagulyantlarning suvni oz bo’lsada ishqoriy reakciyasini 
oshirish va rang o’zgartirish xususiyati borligi tufayli ko’p ishlatishga ruxsat 
byerilmaydi. 
Alyuminiy sul’fat ta’sirida ro’y byeradigan gidroliz reakciyasida suv 
rNining ta’siri ancha katta. Masalan, rN ning pasayishi gidrolizni susaytiradi, 
rN yuqori bo’lsa manfiy zaryadga ega bo’lgan — ALO
_
hosil bo’ladi. U 
suvda koagulyaciya jarayonini vujudga keltirmaydi. SHuning uchun ham 
A1
2
-(SO
4
)
2
ning normal rN i 4,3—7,6 dan 5,5—6,5 gacha. 
Vodoprovod inshootlarida suvni tindirish va rangsizlantirish 
jarayonlarini tezlashtirish, koagulyaciya sifatini oshirish maqsadida yuqori 
molekulali sintetik birikmalar ham ishlatiladi. Bular anionli va kationli 
flokkulyantlar bo’lib, anionli flokkulyantlarga — poliakril amid K-4, K-6, 
aktivlashtirilgan kremniy kislota, kationli flokkulyantlarga esa VA-2 lar misol 
bo’ladi. Anionli flokkulyantlyr ahamiyatini oshirish uchun suvni oz bo’lsada 
koagulyaciyalash zarur, kationli flokkulyantlar uchun esa buning hojati yo’q. 

---