1. шахмат pra indd

1) 
piyodalar – 8 ta. 
2) 
sipohlar (figuralar) – 8 ta. Sipohlarning o‘zi ham 2 
qismga bo‘linadi: 
1) 
og‘ir sipohlar – farzin va ruxlar. 
2) 
engil sipohlar – otlar va fillar. 
Adabiyotlarda donalarni ifodalash uchun qisqacha 
belgilardan foydalaniladi (8-jadvalga qarang).
8-jadval 
t/ 
r 
Donalarning 
o‘zbekcha 
nomlanishi 
Donalarning 
ruscha 
nomlanishi 
Donalarning 
inglizcha 
nomlanishi 
Qisqacha 
belgisi 
Donalar 
tasviri 
1. 
SHoh 
Karol 
King
SH 
2. 
Farzin 
Ferz 
Queen
Fz 
3. 
Rux 
Ladya 
Rook
R 
4. 
Fil 
Slon 
Bishop
F 
5. 
Ot 
Kon 
Knight
O 
6. 
Piyoda 
Peshka 
Pawn
– 

---

69 
2.2.1. Donalarning yurishi 
Endi donalarning yurish qoidasi bilan tanishamiz. 
Taxtada harakatlanuvchi donalar turlicha kuchga ega. 
Shoh 
Shoh – eng bebaho va bosh sipoh hisoblanadi. Yozuvda 
qisqacha Sh harfi bilan belgilanadi. 
Aytaylik, shoh markazda d4 xonasida joylashgan bo‘lsin (13- 
rasm). U holda – Shd4 tarzida yozamiz. Endi uning harakat 
doirasini ko‘rib chiqaylik. 
 
Shoh faqat bir xona yura oladi. 
 
13- rasm 
 
Shoh himoyasiz raqib donasini yutib olishi mumkin. Yutib 
olingan sipoh o‘yinda qayta ishtirok etmaydi. “Kisht be- rish” – 
raqib donasining shohga hujumidir. Ikki shoh bir- biriga yonma-
yon turishi mumkin emas. 
“Mot” – bu kisht berilganda shohning yurish imkoniyatlari to‘la 
cheklangan holatidir. Shoh yura olmasa “mot” bo‘ladi. Demak, o‘yin 
nihoyasiga yetgan hisoblanadi. Shohni urib olish mumkin emas.