1-tema: qaraqalpaq tili hám oníŃ basqa pánler menen baylaníSÍ Joba

Túrkiy leksikografiyasınıń derekleri hám dástúrleri
Túrkiy leksikografiyasınıń tiykarǵı dereklerine mınaday miynetler jatadı
1. Maxmud Qashǵariy (Maxmud Ibn Al Xuseyin Ibn Muxammed) «Devonu 
luǵat it túrk» (Divan tyurkskix yazıkov) (Slovar` tyurkskix yazıkov) túrkiy 
tilleriniń bahalı esteligi, ol XI ásirdiń ekinshi yarımına tiyisli (1072-1074-j). 
Onıń birden bir danası Stambuldaǵı hámmebap milliy qitapxanasınıń Áliy 
Ámiri qorında saqlanadı. Ol Muxammed ibn Ábiw Bákir ibn Abulfatx as Savi (sońına ad Dimashki) tárepinen 1266-j 1-avgustında qoljazbasınıń tiykarǵı 
nusqasınan (M.Qashǵariydiń ózine tiyisli) orınlanǵan M.Qashǵariydiń qolına 
tiyisli bul miynettiń dizimi túrk alımı Áliy Ámiriy tárepinen (1914-1915-j) 
Stambul bazarınan satıp alınıp, onıń tapsırması boyınsha usı góne kitap tártipke
keltirilgen hám tipografiyalıq usılda Kilisli Axmet Rifat tárepinen 1915-1917-j Stambulda úsh tom etip (1-2 tt 1915-j., 3-t 1917) túrk tiline awdarılǵan. 
Onıń nemets tiline 1-awdarması shıǵıs tanıwshı Karl Brokelmanǵa tiyisli. 
Alım onı 1928-j Vengriyada shıǵaradı, 1934-1943-j onı túrk tiline awdarıw 
menen túrk alımı Besim Atalay shuǵıllanıp, 1939-1943-j Anqarada shıǵaradı. 
Sońǵı awdarma ózbek alımı S.Mutallibovqa tiyisli. Ol _ 1960 (I t), II t., 1961, IIIt. 1963, IVt (indeks., 1967) shıǵardı. Onıń ishindegi materiallar kóplegen túrkiy tillerine tiyisli (fonetika, morfologiya, leksika, semantika) 
2. Kodeks Kumanikus – XIII-XIV ásirlerde missiponda frantsiskanlar 
tárepinen (nemets hám italyan) dúzilip, Deshti Qıpshaqtaǵı túrklerdiń tili 
qamtılǵan. Ol Venetsiyadaǵı Markus shirkewiniń kitapxanasınan tabılǵan. 
qoljazba shama menen 1303-1362-jıllar aralıǵında júzege kelgen. 
Ol eki bólimnen turadı. 1-bólim latın-parsı Kuman sózliginen, al 2-si 
Xristian diniy formadaǵı shıǵarmalarda Kuman tiline awdarmasınan ibarat, 
tekstler, jumbaqlar kuman awızeki sóylew tilinen awdarmaları berilgen. Onı 
V.V.Radlov, prof Anna Mariya fon Gaben, A.Kurıshjanovlar úyrengen.L.Z.Budagov, N.F.Kutanov. (Opıt issledovaniya uryanxayskogo yazıka, sukazaniem rodstvennıx yazıkov, SPB 1903), V.V. Radlovtıń sózlikleriniń qaraqalpaq tiline qatnası aytıladı. Naxj ál Faradj (1357j) Xosraw va Shiyrin (XIV ásir) Tolkovıy slovar` jivogo velikorusskogo yazıka (SPB.,1863-1866). Ol sózliginiń materialların 53 jıl jıynadı, 200 mıńǵa jaqın sózler qamtılǵan. Geypara túrkiy tilleriniń sózleri de orın alǵan.