1§. Temir olishning domnadan tashqari usullari tasnifi. Ayrim ta'riflar

24§. Birlamchi materialni ishlab chiqarishda “mahsulotning
hayotiy sikli” ekobalansi
Oxirgi vaqtlarda xorijda asosan “mahsulotning hayotiy sikli tahlili” (Life Cecle Analysis) yoki “beshikdan to qabrgacha” qoida mavjud texnologik jarayonlarga turli resurslar xarajatlarini hisoblash usuli muvaffaqiyatli qo‘llanilmoqda. “Mahsulotning hayotiy sikli tahlili”ni hisoblash yakuni “ekobalans” ko‘rinishida ifodalanadi, u: tabiiy xom ashyo qazib olish va zarur bo‘lgan energiya tashuvchidan tortib asosiy va yo‘ldosh mahsulotlar hamda “cho‘kindili chiqindi”ni qayta ishlashni bajarishgacha barcha ishlab chiqarish yo‘lidagi barcha tabiiy muhitdagi energiya, materiallar va otqin mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun foydalanilgan jamlanma miqdoriy bahoni o‘z ichiga oladi.
Birlamchi metall ishlab chiqarishning har xil sxemalari uchun ekobalans hisobining soddalashtirilgan misoli pastda berilgan.
25§. Rudali xom ashyoni qazib olish va boyitish
Rudali xom ashyoni qazib olishga va boyitishga sarflanadigan energiyaning asosiy turi – elektroenergiya. Oxirgi ma'lumotlar bo‘yicha, Rossiya Federatsiyasining kon-boyitish kombinatlari bo‘yicha 1 t bo‘laklangan temir rudali konsentratga elektroenergiya sarfi o‘rtacha 200 kVt∙s/t. tashkil etadi. Bu miqdor ishlab chiqarish bosqichlari bo‘yicha quyidagicha taqsimlangan: karer 4-10 %, maydalash 1-3 %, boyitish 27-54 %, bo‘laklash 32-42 %, chiqindi xo‘jaligi va aylanma suv ta'minoti 6-20 %, boshqa bajaruvlar 8-10 %.
Ushbu ma'lumotlardan kelib chiqib, xom ashyoni qazib olishga energetik xarajatlarni 25 kVt∙s/t rudani,konsentratni 125 kVt∙s/t boyitishni qabul qilish mumkin.
Kon-boyitish kombinatlaridagi boyitish korxonalarida temir ajratib olish darajasi nisbatan keng chegaralarda o‘zgarib turadi va texnologik jarayonlarning takomillashuviga hamda jihozlar holatiga bog‘liqdir. Kovdor kon-boyitish kombinatida konsentratga temir ajratib olish darajasi 88 %, Olenegorsk kombinatida – 81,9 %, xorijning ilg‘or korxonalarida – 85-92 % tashkil etadi.
XXI asrdagi texnologiyalar rivojlanishini hisobga olgan holda, hisoblashlar uchun temir ajratib olish darajasini 88 % teng deb qabul qilamiz.
Kon-ruda xo‘jaligining atmosferga chiqindilari va suv havzalari konsentratning 4-5 kg/t tashkil etadi.