5.Қишлоқ хўжалиги асослари бўйича лаборатория дарсларни ташкил этиш Ғалла экинларини йиғиштиришда ҳосилни йиғиш машиналаридан
фойдаланилади. Бунда комбайин бир юрганда ҳисобга олинадиган майдонни
йиғиштириб олади, ғалла экинларини ҳосилини ҳисоблашда унинг намлиги 14
% бўлиши кўзда тутилган. Бунинг учун йиғилган дон 105 градус С
температурада қуритилади, унинг таркибидаги намлик фоизи топилади ва шу
асосида намлиги
14 % бўлган донга айлантирилади. Масалан, доннинг намлиги 18, 3 % бўлса,
олинган 30 Ц ҳосил қуйидагича 14 % га айлантирилади.
30 х=14 30 Ц --- 18, 3 % , Х= ------------ =28,5ц Х-----14% 18,3ц Агар ғалла қўлда ўрилган бўлса у боғ-боғ қилиб боғланади ва тортилади,
ѐрлиқ осиб қўйилади. Олинган маълумотлар қуйидаги жадвалга ѐзилади:
Тажри
ба варианти
Ҳисобг
а
олинга
н
майдон
м.кв
Дон
ҳосили
Пайкалда
н. кг
Дон
ҳосили
Гектарида
н
ц
Доннин
г
намлиг
и %
14 % намликка
айлантирилганда
ги ҳосилдорлик
га. Ц
Пахта толасини кўришда микрокопдан фойдаланилади. Унинг ойнаси
ѐриғликка тўғрилангандан сўнг етилган ва етилмаган толаларни қўйиб, унинг
устига бир томчи сув томизилади ва ҳаво киритмасдан устига қоплагич ойна
ѐпилади, пахта толалари бир-бири билан солиштирлади, бунда етилган толалар
яссироқ ва буралган бўлиб деворлари аниқ кўринади етилмаган пахта толаси
эса лентасимон бўлиб унда буралиш бўлмайди. Маълум миқдордаги чигитли
пахтадан олинадиган толанинг чигит вазнига нисбати тола чиқиши дейилади.
164
Тола чиқиши чигитдаги толанинг қалинлигига, узунлигига тола деворининг
қалинлигига, чигитни тўқлиги ва йириклигига боғлиқ бўлади. Тола чиқиши уч
хил кўрсатгичга эга бўлади:
1. Тола чиқиши паст —30%дан кам бўлади
2. Тола чиқиши ўртача –30-33 % бўлади
