10 -tema. Erte jas dáwiri. Shınıģıw rejesı: Erte jas dáwirinde fizikalıq hám fiziologiyalıq rawajlanıw. Is-háreket kónlikpeleriniń rawajlanıwı

Erte jas dáwirinde sensorlıq rawajlanıw. Balanıń baqshaǵa shekemgi tárbiya jasındaǵı dáwiri seziw aǵzalarınıń rawajlanıw dáwiri, yaǵnıy senzitiv dáwiri esaplanadı.
Bul jastaǵı dáwirde seziwlerdiń rawajlanıwı analizatorlardıń jetilisiwi menen baylanıslı boladı. 2,5 jaslı balanıń seziwleri (kóriw, esitiw, iyis seziw hám dám biliw, teriniń seziwi hám t.b.) onıń hár kúngi háreketleri dawamında túrli nárselerge soqlıǵısıwı nátiyjesinde rawajlanadı. Seziwdiń normal rawajlanıwı balanıń qabıl etiwiniń rawajlanıwı ushın tiykar boladı.
Erte jas dáwirinde sóylew tiliniń rawajlanıwı. Erte jas dáwirinde balalardıń tili shıǵıwı menen qabıl etiwinde de ózgerisler júzege keledi. Sebebi, bala átirapındaǵı úlken adamlardıń sóylew tilin túsinip qabıl etiwi menen nárseler haqqındaǵı tájiriybesin asıradı hám sol jol menen biytanıs nárselerdi biliw múmkinshiligi keńeyedi. Balalardıń qabıl etiwiniń jetilisiwinde sózdiń áhmiyeti sonnan ibarat, sóz óz mazmunı tárepinen ulıwmalasqan xarakterge iye bolıp, ol nárselerdi ulıwmalastırıw múmkinshiligin beredi. Bala sóz járdeminde usas nárselerdi ápiwayı toparlarǵa ajırata baslaydı. Baqshaǵa shekemgi tárbiya jasındaǵı balalardıń sóylew tiliniń belgili dárejede rawajlanǵanlıǵına qaramay, olar ele waqıt hám keńislik sıyaqlı quramalı túsiniklerdi durıs qabıl ete almaydı, sebebi olardıń ele turmıs tájiriybesi joq. Bunday quramalı túsinikler kúndelikli turmıs barısında áste-aqırın jámlenip baradı.
Solay etip, baqshaǵa shekemgi tárbiya jasındaǵı balalardıń qabıl etiwiniń rawajlanıwında sóylew tiliniń roli úlken áhmiyetke iye.


Jaǵday. Dáslepki waqıtlarda balalar reńlerdiń túrlerin ajırata almaydı.
Balalardıń qaysı jas dáwirlerinde reńlerdi ajırata alıw sezimleri payda boladı?
Juwap. Izertlewlerdiń nátiyjesine qaraǵanda ul hám qız balalarda reńlerdi ajıratıw seziminiń qáliplesiwi, hár qıylı dáwirlerde: 15 aylıqqa deyin qızlarda, al 16 aylıqqa deyin ul balalarda reńlerdi ajıratıw sezimi bolmaydı, keyin ala qızıl reńdi, 2 aydan keyin – jasıl reńdi, jáne 2 aydan keyin – kók reńdi ajırata baslaydı.
Balalardıń 14-16 aylıǵınan baslap 2 jasqa deyin reńlerdi seziw tez rawajlanıp, 20–24 aylarınan keyin bul process páseyedi. Reńlerdi ajıratıw sezimleriniń qáliplesiwi 7,5 jasta qızlarda hám 8 jasta balalarda tolıq rawajlanadı.