10-Мавзу: Институционализм ва номукаммал рақобатли бозор назариялари Режа

ХХ аср бошларида эркин (мукаммал) рақобатга асосланга иқтисодиёт тобора монополлашиб борди, бу айниқса Европа ва АҚШда яққол кўзга ташланди. Иқтисодий либериализм тамойиллари (эркин савдо, давлатнинг иқтисодга аралашмаслиги ва б.) реал ҳаёт талабларига жавоб бермай қўйди. Монополлашувнинг салбий оқибати сифатида 1929-1933 йиллардаги жаҳон иқтисодий инқирозининг келтириш мумкин.

ХХ аср бошларида эркин (мукаммал) рақобатга асосланга иқтисодиёт тобора монополлашиб борди, бу айниқса Европа ва АҚШда яққол кўзга ташланди. Иқтисодий либериализм тамойиллари (эркин савдо, давлатнинг иқтисодга аралашмаслиги ва б.) реал ҳаёт талабларига жавоб бермай қўйди. Монополлашувнинг салбий оқибати сифатида 1929-1933 йиллардаги жаҳон иқтисодий инқирозининг келтириш мумкин.

Сабаблари
1) Саноат ва қишлоқ хўжалигидаги истеъмолга нисбатан ортиқча ишлаб чиқариш 2) молия бозорини тартибга солиш дастакларининг мавжуд эмаслиги. Бу ҳолат қимматбаҳо қоғозлар бозорида фирибгарликнинг авж олиши, пировардида биржалар инқирозига олиб келди.

Номукаммал рақобат назарияси муаллифлари

 Монополистик рақобат модели муаллифи

Эдвард Хейстингс
Чемберлин
(1899-1967)
Жоан Вайолет
Робинсон
(1903-1983)
Гарвард университети профессори
Кембриж университети профессори
Бозор баҳоси бозор иштирокчиларининг коллектив фаолияти туфайли юзага келмайди, чунки товар маҳсулотларининг турли-туманлиги (дифференцияси) ҳаридорларни бу товарлар баҳоси тўғрисида тўлиқ ахборотлардан, фирмаларни танлашда рақобатдан маҳрум этади.
Номукамалл рақобат назарияси муаллифи

Номукаммал рақобат  - бозор таркибининг мукаммал рақобат учун мос келмаслиги ҳолати.

Монополия - бозорда ягона сотувчининг мавжудлиги (масалан, газ таъминоти бозори);
Олигополия - бозорда бирор бир товарни сотишда чекланган фирмалар ҳукмронлик қилиши (масалан, мобил хизматлар бозори);