124 elimízdiń repressiyaǵa ushiraǵan ardaqli azamatlariniń aqlaniwi

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS) 
ISSN (online): 2181-2454 
Volume 2 | Issue 8 |August, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar | 
www.carjis.org 
DOI:
10.24412/2181-2454-2022-8-124-134 
 
E-mail: [e-mail] 
128 
Xalekeev, Tóre aqsaqal, Qálli Tilewmuratov hám basqalar; 
- 
1941-1950-jıllar: Pirjan Seytov, Máteke Jumanazarov, Nawrız Japaqov, 
Nájim Dáwqaraev hám basqalar. 
Bular Qaraqalpaqstan Respublikasının tarıyxında, xalıqtıń yadında tereń iz 
qaldırǵan el aǵaları boldı. [6] 
Sh.Babashev ―Sheyitler esteligi‖ qayırqomlıq qorınıń basshısı retinde 1930-
1990-jılları Qaraqalpaqstanda biygúna jazalanǵan jerleslerimizdiń ism-sháriplerin 
qayta tiklewde belsene qatnasti‘. Nátiyjede 2003-jılı ―Qaraqalpaqstan Respublikası 
tariyxındaǵı siyasıy qurbanlar‖ atamasındaǵı kólemli kitabın baspadan shıǵardı. 
Bunnan basqa Rossiya Federaciyası hám Qazaqstan Respublikası arxivlerinen alǵan 
hújjetlerinen, sonday-aq Ózbekstan Respublikası Milliy Qáwipsizlik Xızmeti 
arxivinen, Qaraqalpaqstan Respublikası arxivlerinen jiynaǵan materialları tiykarında 
2007-jılı ―Jazıqsız jazalanǵan repressiya qurbanları‖, 2009-jılı ―Dóhmet degishi‖ 
atamasındaǵı kitabın óz oqıwshılarına inám etti. Usı dáwir tariyxı tuwralı maqala 
jazǵan jurnalist G.Turdıshevanıń atap kórsetkenindey, tariyx ―teńizi‖niń tereńliginde 
tat basıp jatırǵan tilsimli ótmishti izertlewden sharshamaytuǵın bir insan bar 
aramızda. Bul insan qaraqalpaq xalqınıń tariyxınıń izertleniwine úlken úles qosıp 
kiyatırǵan alım Sherip Babashev. Totalitarlıq dúzim ústemlik etken jıllarda el 
basqarǵan azamat zıyalılar menen jay puqaralarınıń biygúná qamalıp, tutqın 
lagerlerinde azap shegiwi, repressiya qurbanları bolǵan insanlardıń tágdirlerin 
izertlew onıń baslı maqsetine aylanǵan. Xalqımızdıń 20 mıńnan aslam azamatlarınıń 
repressiya etilgenligin, al olardıń 7 mıńnan aslamınıń ismi-sháriplerin anıqlawǵa 
eristim... Jaslar keleshekte xalıq tágdirine juwapker. Sonın ushın xalqımızdan ruwxıy 
mádeniyatın, tariyxın úyrenip, onıń qádir-qımbatına jetip qáliplese bersin deymen. 
Sheyit ketkenlerdiń ismin máńgilestiriw, olardıń miyraslarına joqarı húrmet penen 
múnásibette bolıw qarız hám parız ekenligin tereń uqqan Sh.Babashev bul 
miynetlerinde haqıyqatlıqtı hám ádalattı qayta tiklew, sonday-aq xalqımızdıń awır 
jazalanǵan pidayı perzentlerınıń táǵdiri, zulımlıq dúziminiń jazalaw uyımları 
basshıları hám xizmetkerleriniń nızamsız háreketlerin arxiv hújjetleri tiykarında 
kórsetip beredi. 
Professor Sh.Babashevtıń bul miynetleri ótken ásirdiń birinshi yarımında 
Qaraqalpaqstanda ámelge asırılǵan súrgin ham repressiya kartinasın tariyxıy hújjetler 
tiykarında ashıp beriwge xızmet etetuǵın áhmiyetli qunlı shıǵarma. Sonıń menen 
birge ilimpazlardıń usı temaǵa baylanıslı shıqqan kitapları, ―Erkin Qaraqalpaqstan‖, 
―Vesti Karakalpakstana‖, ―Qaraqalpaqstan Jasları‖ gazetaları, ―Ámiwdárya‖ hám 

---