124 elimízdiń repressiyaǵa ushiraǵan ardaqli azamatlariniń aqlaniwi

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS) 
ISSN (online): 2181-2454 
Volume 2 | Issue 8 |August, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar | 
www.carjis.org 
DOI:
10.24412/2181-2454-2022-8-124-134 
 
E-mail: [e-mail] 
130 
ushıraǵan insanlar haqqında akademik S.Kamalovtıń 2001-jılǵı «Qaraqalpaqlardıń 
xalıq bolıp qáliplesiwi hám onıń mámleketliginiń tariyxınan» kitabında, 
X.Esbergenovtıń 2009-jılǵı «Ardaqlı azamat», 2018-jılǵı S.Nurjanov penen birgelikte 
shıǵarǵan «Sin Otechestvo), kitabında, B.Allaniyazovtıń 1991-jılǵı «Revolyuciey 
mobilizovanny» hám 1996-jılǵı «Allayar bas boldı qaraqalpaqqa», Q.Bayniyazovtıń 
1987-hám 1991-jılǵı «Allayar dosnazarov», J.Nurıllaevtıń 2006-jılǵı «Xalqı 
ardaqlaǵan jasullı Yu.A.Jurbinniń 2017-jılǵı «Vospominaniya o Kamalove K.K.» 
hám taǵı basqa da kóplegen kitaplardı hám baspa sóz betlerinde járiyalanǵan 
materiallardı atap ótkimiz keledi. Sonıń menen birge 2000-jılı shıqqan Ózbekstannıń 
jańa tariyxınıń ekinshi kitabı, yaǵnıy Ózbekiston Sovet mustamlakachiligi davrida 
atamasındaǵı kitap, 2003-jılǵı Qaraqalpaqstannıń jańa tariyxında maǵlıwmatlar 
berilgen. G.Asanova hám B.Saǵındiqovlardıń jazıwınsha, biygárezlik jolında 
Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan xalıqlarn birneshe D.Bekbawliev, tragediyalq 
qıyınshılıqtı bastan keshirdi. Koloniyalıq dáwirde, Keńes húkimetin omatıy hám 
bekkemley jılları totalitarlıq buyrıqpazlıq, qısım jasaw jıllarında neshe bir sıyasıy-
sociallıq hám ruwxiy qıyınshılıqtı bastan keshirdi. [8] 
Professor Sh.Babashevtıń «Jazıqsız jazalanǵan repressiya qurbanlar kitabı 
ótken ásirdiń birinshi yarımında Qaraqalpaqstanda ámelge asırılǵan súrgin hám 
repressiya kartinasın tariyxıy hújjetler tiykarında ashıp beriwge xizmet etetuǵın ilimiy 
áhmiyetke iye qunlı shıǵarma bolıp esaplanadı. Ilimpaz usı baǵdardaǵı izertlew 
jumısların dawam ettirip 2009-jıl «Dóhmet degishi»atamasındaǵı kólemli kitabın óz 
oqıwshılarına inam etip, onda patsha rossiyası dáwirdegi azatlıq ushın gúresken 
insanlardıń, xalqımızdıń aǵartıwshılıǵı jolında xizmet etken ulamalar haqqında jazǵan 
edi. Al 2009-jılı ilimpaz «Jollıbek aqsaqaldıń tágdiri» atlı kitapshasında zorabanlıq 
dáwirde xalqınıń gárezsizligi ushın gúreste sheyit bolǵan Jollıbek aqsaqal 
Otemuratovtıń ómiri, el aldındaǵı xizmetleri, konclagerdegi kórgen azap aqıretleri 
hám ólimi tuwralı sóz etiledi. Al, 2012-jılı xalqımızdıń jazılmaǵan tariyxın bayan 
etetuǵın qupıya saqlanǵan hujjetlerdi kóp jıllar dawamında tınımsız úyreniw hám 
izertlew arqalı óz oqıwshılarına gezektegi tórtinshi kitabın usınadı. Ilimpaz bul 
miynetinde XX ásirdiń 20-40-jıllardaǵı «Qanlı waqıya» hám «Ulken terror azaplarn 
basınan keshirgen hám gúnasız awır jazaǵa tartılǵan xalqımızdıń milliy 
mámleketshiligin qayta tiklew ushın ayanbay xizmet etken ájayıp perzentleriniń hám 
milliy mádeniyatımızdıń jan kúyerleri, ilim pidayıları menen ustazlardıń tragediyalıq 
tágdirlerin anıq dáliller arqalı kórsetedi.Ilimpazdıń gezektegi kólemli kitabında, 
sovetlik totalitar rejim ústemliketken dáwirde elimizge kúsh penen deportaciya 

---