16-мавзу. Меҳнат бозори ва корхоналарда меҳнат ресурсларидан

Монополистик меҳнат бозори. Амалда касаба уюшмаларини монополист деб қараш мумкин. Улар ишчиларга ўз таъсирини ўтказиб, меҳнат таклифини қисқартириб, иш ҳақини оширишга ҳаракат қиладилар.
Фараз қилайлик, касаба уюшмалари соф монополист. Ушбу ҳолат
16.14-расмда келтирилган.


W


W_M

W_e
A


₀ L
L_M L_e

16.14-расм. Соф монопол меҳнат бозорида монополистнинг иш ҳақига ва бандликка таъсири.

Рақобатлашган меҳнат бозорида мувозанат нуқтада ўрнатилади ва ишчи иш билан таъминланиб, иш ҳақи олади. Меҳнат бозорида касаба уюшмаси монопол ҳокимиятга эга бўлганлиги учун, у банд бўлган ишчилар сонини дан га қисқартириб, иш ҳақини дан га ошириши мумкин. Ишчилар оладиган альтернатив фойда (иқтисодий рента) тўртбурчак юзига тенг.
Меҳнат бозоридаги икки томонлама монополия. Бундай бозорда монопсонист фирмага ишчи кучини таклиф қилувчи монополист (касаба уюшмаси) туради.
Икки томонлама монополистик бозордаги ҳолат қуйидаги 12.15-расмда кўрсатилган.


W


W_N


W_e


W
M

06 ^L

L_M ^LN L_e

16.15-расм. Меҳнат бозоридаги икки томонлама монополия.

Рақобатлашган бозорда мувозанат ҳолат нуқтада ўрнатилган бўлар эди. Бу нуқтада меҳнатга бўлган талаб ва таклиф чизиқлари кесишади. Мувозанат ҳолатда ишчи иш билан банд бўлиб, иш ҳақи олади. Лекин,
монопсонист фирма иш билан банд бўлган ишчилар сонини дан гача қисқартириб, иш ҳақини дан гача қисқартиришга ҳаракат қилади. Касаба уюшмалари (монополист) иш кучи таклифини қисқартириб, ( гача), иш ҳақини гача кўтаришга ҳаракат қилади.
Шундай қилиб, иш билан банд бўлган ишчилар сонининг нисбатан кичик ўзгаришга иш ҳақларининг (ушбу ёндашишда) бир-биридан жуда катта фарқ қилиши тў\ри келади . Ушбу вазиятда иш ҳақининг қандай бўлиши, қарама-қарши турган монополистик ва монопсоник кучларга бо\лиқ. Кўриниб турибдики, иш ҳақи мувозанат иш ҳақи га ҳам яқинлашиши мумкин.