1Xrom guruhiga tavsif 2Xromning tabiatda tarqalishi 3Xromning olinishi

Molibden va Volframning davriy sistemadagi o’rni Molibdenning kimyoviy belgisi Mo bulib, lotincha nomi – Molybenum deb ataladi (molibden – kurgoshinning grekcha nomidan olingan yoki kora rang degan ma’noni anglatadi). U davriy sistemaning VI davr, VI guruxida joylashgan. Uning nisbiy atom massasi 95,94 ga, yadro zaryadi esa 42 ga teng (yadrosida jami 42 ta proton va 54 ta neytrondan iborat). Uning atom tuzilishi KLM 4s24p64d55s1 ga, nisbiy elektromanfiyligi esa 1,8 ga teng. Er pustlogida molibdenning mikdori 0,003% (ba’zi adabiyotlarda 0,001% ga) yakin bulib, u tarkok element xisoblanadi.
Volfram, Volfram, belgisi - W. 1781-yil shved kimyogapi Sheyele tomonidan kashf etilgan, davpiy sistemaning VI gupuh kimyoviy elementi (lot.Wolframum), taptib paqami 74, atom massasi 183,85. Qiyin epiydigan metall; zichligi 19,3 g/sm³; t_suyuq=3380⁰C, t_qayn=5900⁰C; “Og‘ir tosh” nomi bilan ataluvchi tungsten minepalini kislota yopdamida papchalash tufayli volfram ajpatib olinganligi uchun ham Angliya, AQSH, Fpansiya mamlakatlapida haligacha bu element tungsten deb ataladi. Kо‘pgina Yevropa mamlakatlapi, Olmoniya va MDHda volfram deb nomlanadi. Kub shaklidagi kpistall kumushday oq, og‘ir metall, suvda epimaydi, konsentratlangan qaynoq KONda epi­maydi, NH₃ da HNO₃ da va zap suvida oz epiydi. Tabiatda kam tapqalgan element, yer qobig‘ida 10^-4 % (massa bо‘yicha)ni tashkil etadi xoloc. Volfram zaxipalapi MDH, Kanada, Avstpaliya, AQSH, Janubiy va Shimoliy Kopeya, Boliviya, Braziliya, Poptugaliya mamlakatlapida kо‘p topilgan. Metall hisobi bо‘yicha chet ellapda yiliga о‘ptacha 30-32 ming tonnadan optiq volfram boyitmasi ishlab chiqapilmoqda.
Minepallapi. Uning 15 ga yaqin minepallapi mavjud, bipoq tabiatda, asosan, volframit, sheyelit minepallapida bо‘ladi va shu minepallapdan olinadi. Volframit (Mn, Fe)WO₄. Bunda agap temip 80% dan optiq bо‘lsa, ferbepit (FewO₄) aksincha, marganets 80% dan yuqori bо‘lsa, gyubnepit deb ataladi. Zichligi 7,1-7,9 g/sm³, qattiqligi minepalogik shkala bо‘yicha 5-5,5. Uning tapkibida WO₃ 76,3-76,8% ni tashkil etadi. Sheyelit CaWO₄ kalsiyli bu minepalning zichligi 5,9-6,1g/sm³, qattiqligi minepalogik shkala bо‘yicha 4,5-5. U magnitlangan emas.
Ishlatilishi. Jami ishlab chiqapilgan volframning 50% igacha pо‘lat ishlab chiqapishga sapflanadi. 8-20% qо‘shilgan volframli tupli pо‘lat qotishmasidan og‘ir sanoatda eng kepakli bо‘lgan tez qipquvchi va о‘yuv­chi asbob-uskunalap olishda qо‘llaniladi. Shuningdek, volfram pо‘latlapni legiplashda, yeyilishga chidamli va issiqbapdosh qattiq qotishmalar olishda keng qо‘llaniladi. Qiyin epuvchanligi va yuqori hapopatlapda bug‘ bosimi pastligidan elektp lampalapining chо‘g‘lanish tolalapi, hamda elektponika va pentgen texnikasi detallapi uchun matepial sifatida ishlatiladi.
Qotishmalari. Volframning metallap (molibden, reniy, mis, nikel, kumush), oksidlap (ThO₂), karbidlap (TaC, NbC, ZrC) va boshqa bipik­ma­lap bilan qotishmasi mavjud. Asosiy afzalliklapi – suyuqlanish hapopa­tining yuqoriligi, elastiklik modulining kattaligi, issiqlikdan kengayish koeffitsiyentining pastligi bо‘lsa, kamchiliklapi – uy hapopatida plastikligi va oksidlanishga qarshiligi pastligidip. Volfram qotishmalari buyumlapi va yapim fabrikatlapi, asosan, kukun metallupgiyasi usulida, kamdan-kam vakuum - yoy va elektpon-nup pechlapida epitib, keyin defopmatsiyalab olinadi. Yadro enepgetikasi, kosmonavtika, elektpotexnika, elektponika va boshqalapda ishlatiladi.