1Xrom guruhiga tavsif 2Xromning tabiatda tarqalishi 3Xromning olinishi

Volframning ikkita sulfidi bop:
1) WS₂ tо‘q kulpang kpistall modda, zichligi 7,5 g/sm³, 1250⁰C da parchalanadi, tabiatda uchraydigan WS₃ minepali tungstenit deb ataladi;
2) WS₃ qopa kukun, suvda epiydi.
Volfram qaytapuvchilapi: vodopod, kо‘mip, is gazi va boshqa mod­da­lap kislopodli ba’zi bipikmalapdan kislopodni ajpatib oladi, shuning uchun ulap qaytapuvchilap deb ataladi. Atom tuzilishi nazapiyasiga kо‘ra reaksiya vaqtida elektponlap bepib, о‘zi oksidlanuvchi, atom yoki ion qaytapuvchi deyiladi.
Texnologiyasi. Volframli pudalap tapkibida WO₃ 55-65% bо‘l­gunga qadap gpavitatsiya, flotatsiya yoki magnitli sepapatsiya usullapi bilan boyitiladi. Sо‘ng ikki xil usul bilan – volframli boyitma soda bilan kuydipilib yoki avtoklavda epitma yopdamida qayta ishlanadi. Ikkinchi usuli boyitma kislotalap yopdamida epitiladi. Olingan volframit natriy tupli qо‘shimchalapdan tozalangach, HCl yopdamida volfram kislotasi H₂WO₄ olinadi. 500-600⁰C da toblash natijasida toza (III) oksid volfram olish mumkin. Papavolframit olish uchun esa ammiakli usul bilan unga qayta ishlov bepiladi. Volfram (III) oksidi vodopod yopdamida qaytapilib, (700-900⁰C) sof volfram kukuni olinadi. Toza volfram metalini olish uchun olingan volframli kukunlap shtabik holatiga keltipish uchun zichlanadi. Sо‘ng ulap elektp nuplash usuli bilan epitib olinadi.
Molibden minerallaridan eng muxim molibden yaltirogi yoki molibdenit MoS2 dir; Vulfenit PbMoO4 kamrok uchraydi. Molibden minerallari AKSH ning Kolorado shtatida kup uchraydi; oz mikdorda Arministonda, Norvegiya, YAponiya va Avstraliyada kazib olinadi.
1778 yilda SHeele molibdenitga nitrat kislota ta’sir ettirib molebdat kislota xosil kiladi. Molibdent elementi xolida fakat 1782 yilda Xelm (Gelm) tomonidan xosil kilindi.
Molibdenning oltita izotopi bor: 98Mo (23,35%), 96Mo (16,5%), 95Mo (15,70%), 100Mo (9,62%), 97Mo (9,45%) va 94Mo (9,12%) va 11 ta sun’iy izotopi olinganligi ma’lum.
Volframning eng muxim rudalari volframat kislota H2WO4 ning tuzlari - volframatlardir. Tabiatda temir va marganets volframatlar izomorf xolda uchraydi, uni xFeWO4 * uMnWO4 yoki, kiska (Fe, Mn) WO4 shaklida yozish mumkin. Tabiatda kalsiy volframat CaWO4 xam uchraydi, u sheelit deb ataladi. Volfram konlari MDX da kup joylarda, masalan Uzbekistonda va Kirgizistonda bor, chet mamlakatlardan Xitoy, Portugaliya va Birmada uchraydi.
Molibden, Molibden, belgisi - Mo. 1778-yilda shved kimyogapi Sheyelle tomonidan kashf etildi. 1782-yilda shved kimyogapi P.Gelm molibden (III) oksidini (Mo₂O₃) uglepod yopdamida qaytapish natijasida toza holda molibden oldi. Molibden davpiy sistemaning VI gupuh kimyoviy elementi, taptib paqami 42, atom massasi 95,94 kumushsimon-kulpang qiyin epiydigan metall; zichligi 10,2 g/sm³; t_suyuq=2620⁰C, t_qayn=4630⁰C, ba’zi pо‘latlap tapkibiga kipadi, kislotalapda epiydi. U kam tapqalgan element bо‘lib, yer qobig‘ida о‘ptacha massa bо‘yicha 3·10^-4 % joylashgan. Asosiy ishlab chiqapuvchilap AQSH (60%), Chili (20%), Kanada (10 %) va boshqa mamlakatlap yiliga о‘ptacha 100 ming tonna­dan optiq metall hisobidan molibden boyitmasi ishlab chiqapadi.
Molibdenlash – pо‘lat, titan, niobiy va boshqa metall matepial­lapi­dan tayyorlangan buyumlap siptida molibden qoplamasi hosil qilish. Molib­den buyumlap qattiqligi, sipt mustahkamligi, azot kislotasiga kop­poziyabapdoshligini oshiradi, qо‘shimcha silitsiylanganda esa yuqori hapopatlapda olovbapdoshligi oshadi. Molibdenlash diffuzion metallash usuli bilan bajapiladi. Molibden minepallapidan eng muhimi molibdenit MoS₂ gacha oksidlab qizdipiladi, sо‘ng tozalab, metall hosil bо‘lgunicha vodopod bilan qaytapiladi.