2. 1-Mavzu: Tabiiy resurslar va ularning turlari reja

Respublikamiz zaxiralaridagi uglevodorodli xom ashyoning umumiy miqdori 
quyidagichadir. 
•gaz boʹyicha -1828 mlrd m3 
•kondentsat boʹyicha - 136 mln.t. 
•neft boʹyicha - 103 mln.t. 
Shuningdek, Respublikamiz xududida zaxiralaridagi koʹmirning miqdory 3499 
mln.t. boʹlgan 20 ta kon aniqlangandir. Asosiy sanoat zaxiralari Angren, Shargʹun va 
Boysun konlarida joylashgandir. 
Energiya inqirozining asosiy sabablaridan biri energiya –yoqilgʹi resurslaridan 
noratsional va ayovsiz foydalanishdir.
2.1.3. 
Yer 
osti 
qazilmalaridan 
oqilona 
foydalanish 
muammolari. 
O‘zbekistonda mineral resurslardan foydalanish. O‘zbekistonda mineral 
resurslardan foydalanish. O‗zbekiston bozor iqtisodiyotiga o‗tishining shunga xos milliy 
xususiyatlari orasida uning tabiiy va mehnat resurslariga boyligi, saxiy yeri va mehnatsevar 
xalqi borligi bejiz ta‘kidlanmagan. «O‘zbekiston, o‗z yer osti boyliklari bilan haqli suratda 
faxrlanadi» (I. A. Karimov, 1997, 230-6.). 
Darhaqiqat, O‗zbekiston zaminida turli tabiiy - mineral boyliklar bisyor. Bu hududning 
geologik jihatdan uzoq o‗tmishlarda murakkab rivojlanish jarayonlarini boshdan 
kechirganligi, ilk bor tog‗ hosil bo‗lish hodisalari, dengiz havzalarining vaqti-vaqti bilan 
quruqlikka bostirib kirganligi, qobiq nurashining kuchli tarzda ro‗y berganligi, vulqon 
harakatlari, yer po‗sti magmatik jinslar turli qatlamlarga kirib, qotib qolishi kabi boshqa 
geologik hodisalar natijalari bilan bog‗liq. 
Hozirgi kunga kelib, Uzbekistonda 2700 dan ziyod qazilma boyliklar konlari va 
istikbolda ochilishi mumkin bo‗lgan yangi konlar aniqlangan. Ushbu konlarda yer yuziga 
yaqin joylashgan xilma-xil mineral xomashyolar mavjud. Ularning 60 xilidan 
iqtisodiyotda foydalanilmoqda. O‗zbekistonning umumiy mineral xomashyo salohiyati 3,3 
trl. AQSH dollarida baholanmoqda. Har yili konlardan umumiy qiymati 5,5 mlrd. AQSH 
dollariga teng bo‗lgan turli qazilma boyliklar qazib olinadi. 
Bir qator muhim foydali qrzilmalar, chunonchi, oltin, uran, mis, tabiiy gaz, kaliy tuzlari, 
fosforitlar, kaolin zaxiralarining ko‗pligi va istiqbolda foydalanish bo‗yicha O‗zbekiston 
nafaqat MDH mamlakatlari, balki jahonda oldingi o‗rinlarni egallaydi. Masalan, oltin 
zaxiralari bo‗yicha dunyoda 4, qazib olish bo‗yicha esa 7, mis bo‗yicha 10-11, uran 
bo‗yicha esa 7-8-o‗rinda (Karimov, 1997). Tabiiy gazning umumiy zaxirasi qariyb 2 trln 

---

m
3
, ko‗mirniki 2 mlrd t dan ziyodroq. Mutaxassislarning dastlabki baholash natijalariga 
ko‗ra, mamlakat hududining tahminan 60%i neft va gaz zaxiralari bilan band. 
O‗zbekiston hududida Fargona, Surxondaryo, Janubi-Garbiy Hisor, Buxoro-Xiva va 
Ustyurt neft va gazli mintaqalar aniqlangan. Xozirgi vaqtda eng ko‗p neft va tabiiy gaz 
Andijon, Buxoro-Xiva neft-gaz rayonida - O‗rtabuloq, Ko‗kdumaloq, Sho‗rtan, toshli, 
Sho‗rtepa, Zevar va ularga yaqin bo‗lgan boshqa konlardan qazib olinmoqda. Birgina 
Qashqadaryodagi gaz konlari butun respublikada qazib olinayotgan tabiiy gazning 90% 
ini bermoqda (Yer osti qazilmalaridan oqilona foydalanish muammolari.