2-lekciya. Tema: Turmıs háreketi qáwipsizliginiń huquqıy tiykarları Jobası

2. Miynet qáwipsizligi standartlar sisteması.

Jańa texnologiyalıq processlerdiń jaratılıwı, olardı óndiriste qollanılıwına jańadan qatnasta bolıwı, miynet qáwipsizligin támiyinlewdiń jańa usılları hámde quralların islep shıǵarıw, sonday-aq, usı máseleler boyınsha jańa normativ túrlerin jaratıwdı talap etedi. Sol sebepli miynetti qorǵawǵa tiyisli bolǵan normativ hújjetlerdi tártipke salıw zárúrligi payda boldı. Bul hújjetler mámleketlik standartlstırıw sistemasınıń quramına aylandı. Mámleketlik standartları miynet jaǵdayın hám miynetti qorǵawdı jaqsılawdıń tiykarı bolıp esaplanadı. Hár qaysı kárxana mámleket standartlarınıń ulıwma talaplarına qatań ámel qılǵan halda óziniń tarmaq standartların islep shıǵadı, bul standartlarda tarmaqtaǵı miynettiń ózine tán bolǵan qásiyetleri esapqa alınadı. Bul hújjetler tiykarında ilim, sanaat birlespeleri, zavod hám fabrikalar, kárxanalar ushın standartlar jaratıladı hám bul standartlar hár bir bólimshe is ornı ushın miynet qáwipsizligi boyınsha ilim hám aldınǵı tájiriybeler tiykarında usınıslar beredi.

Miynet qáwipsizligi standartları sisteması (MQSS) bul óz-ara baylaınslı standartlar toplamınan ibarat bolıp, olar tómendegi toparlarǵa bólinedi:
1. Qáwipli hám zıyanlı óndirislik faktorlarına tiysli bolǵan ulıwma talaplar hámde normalar;
2. Óndirislik processlerge tiyisli qáwipsizliktiń ulıwma talapları;
3. Isshilerdi qorǵawshı qurallarına tiyisli talaplar;
4. Miynet qáwipsizligin bahalaw usılları.
«Ózstandart» mámleketlik agentligi standartlardıń ámel qılıw waqtın 5 jıl múddetke belgileydi hám bul múddet ótkennen keyin olar jańalanadı hám qayta kórip shıǵıladı. MQSS standartları mámleket, tarmaq, respublika sheńberinde bolıwı múmkin. Bul standartlarda kórsetilgen talaplar hám qaǵıydalardı barlıq wázirlikler, kárxanalar, xojalıqlar hám basqaları orınlawǵa májbúr. Olarǵa ámel qılmaǵanlar nızam jolı menen jazalanadalar.
MQSS iskerlik túrlerinen kelip shıqqan halda qáwipsizliktiń talapları, normaları hám qaǵıydalarınan ibarat bolıp, miynet processinde qáwipsizlikti támiyinlew hámde adamlardıń miynet etiw qábiliyeti hám den sawlıǵın saqlawǵa baǵdarlanǵan sistema esaplanadı. Bul sistema, sonday-aq, mámleketlik, tarmaq hám kárxanalar standartların óz ishine aladı. Tiykar bolatuǵın mámleketlik standartlar sistemasında atamalar táripleri hám túsinikleri berilgen bolıp, miynetti qorǵawda:
- óndiristegi esapqa alınatuǵın zıyanlı faktorlardıń klassifikaciyası;
- óndirislik úskeneleri hám prcesslerdegi qorǵawshı quralları klassifikaciyası;
- bina hám imaratlarǵa qoyılatuǵın qáwipsizlik talapları normaları bayan etilgen.
MQSStıń mazmunı, maqseti hám wazıypası, sonday-aq, dúzilisi, standartlar mazmunı hám kelisiwi MS (mámleketlik standart) 12.0.001.82 berilgen.
Óndiris processinde júz beretuǵın hár qıylı qásiyetke iye bolǵan qolaysız qáwipli hám zıyanlı faktorlardıń insan salmatılıǵına keri tásiri esapqa alınıp MQSS tómendegi toparlarında óz ornın tapqan:
- Birinshi topardaǵı MQSS-MS 12.1.008-76 - «Biologiyalıq qáwipsizlik talapları»;
- Ekinshi topardaǵı MQSS-MS 12.2.019-86 - «Awıl xojalıǵı traktorları hám ózi júrer mashinalarǵa qoyılatuǵın qáwipsizlik talapları»;
- Úshinshi topardaǵı MQSS-MS 12.3.00275 - «Óndirislik processleri, texnologiyalıq processlerge, miynet orınları hám va maydanlarına, miynet orınların shólkemlestiriwge qoyılatuǵın qáwipsizlik talapların»;
- Tórtinshi topardaǵı MQSS-MS 12.4.024-76 - «Isshilerdiń qáwipli faktorlardan qorǵanıw ilajları hám quralları».
- Besinshi topar standartları qáwipsizlik talapların qadaǵalaw usıların, injenerlik tarmaqlarınıń dúzilisin, imaratlar hám binalardan paydalanıw hám remontlawdı, qurılıs processlerinde qáwipsizlikti támiyinlewdi óz ishine aladı.
Tarmaq standartları (TS, mámleketlik standartları negizinde jaratılǵan bolıp, miynetti qorǵawshı qaǵıyda háomil normalarǵa anıqlıqtı usı tarmaq jaǵdayına muwapıq kiritedi. Mısalı, tarmaq standartı TS-46.0.12682. «Awıl xojalıǵında miynetti qorǵaw boyınsha oqıtıwlardı shólkemlestiriw»diń jeke tártibin ornatadı.
Barlıq standart hám qollanbalar ilim hám texnikanıń eń aldınǵı jetiskenlikleri tiykarlanǵan halda ózgertiriwler kirgiziw maqsetinde hár bes jılda qaytadan kórip shıǵılıwı shárt.