2-Ma’ruza Avtomobil yo’llarini topografik xaritada trassalash. Avtomobil trassasi bo’ylab teodolit va nivelirda bajariladigan ishlar. Avtomobil trassasi bo’ylab geometric niverlirlash ishlari mohiyati

Rejalash elementlari va rejalash ishlari 
Qurilish texnologiyalarini amalga oshirish bilan bogʻliq sarf-harajatlarni 
sezilarli qismini qurilish mashinalaridan foydalanish harajatlari tashkil etadi. 
Shuning uchun qurilish mashinalarini toʻgʻri tanlash va ulardan oqilona 
foydalanish ishlab chiqarish harajatlarini kamaytiradi, ish sifatini oshiradi, mehnat 
sharoitini yaxshilaydi hamda qurilish ob’ektini bitirib ekspluatatsiyaga topshirish 
muddatini qisqartiradi. Qurilish mashinalarini toʻgʻri tanlash va ulardan oqilona 

---

15 
foydalanish esa asosan inson omiliga bogʻliqdir, ya’ni qurilish ishlarini bajaruvchi 
mutaxassislarni qurilish mashinalarini tanlash, ulardan foydalanishga oid bilimi, 
koʻnikmasi va uquviga bogʻliqdir. 
 
Qurilish 
montaj 
ishlarini mexanizatsiyalashtirish darajasi koʻp 
jihatdan mayda va tarqoq ishlarni mexanizatsiyalashtirishga bogʻliq. Qurilish 
montaj 
ishlari 
hajmini, 
ishchi 
kuchini 
oshirish 
hisobiga 
emas, 
balki
mexanizatsiyalashtirish hisobiga koʻpaytirish kerak.
 
Bino 
va 
inshootlar 
qurilishi 
ta’lim 
yoʻnalishi 
boʻyicha 
tayyorlanayotgan bakalavrlar qurilish ishlarini mexanizatsiyalashtirish vositalarini 
tanlash va ulardan yuqori samara bilan oqilona foydalana olish usullarini bilishi 
hamda qurilish ishlab chiqarish amaliyotiga joriy eta olish malakasiga, uquviga ega 
boʻlishlari kerak. 
Hozirgi paytda qurilish mashinalari va jihozlari quyidagi yoʻnalishlarda 
takomillashib va rivojlanib bormoqda: 
 
mashinalarning sifati, ishonchliligi va xizmat muddatining oʻsishi; 
 
- mashinalar quvvatining ortishi; 
 
- gidravlik yuritmalardan foydalanish; 
 
- almashinuvchi ishchi qismlarga ega boʻlgan universal mashinalarni 
yaratish; 
 
- qoʻl mashina va mexanizmlardan foydalanish; 
 
-mashinalarni manyovrchanligini oshirish; 
 
- avtomatik qurilmalardan foydalanish; 
 
- mashinalarning qulay mehnat sharoiti va texnik estetika talablari 
asosida loyihalash. 
 
Yer ishlari uchun mashinalar. 
 
Qoziq qoquvchi mashina va jihozlar. 
 
Beton va temirbeton ishlari uchun mashinalar. 
 
Pardozlash ishlari uchun mashinalar. 

---

16 
 
Koʻtarish – tashish mashinalari. 
 
Suv sathini pasaytirish uchun mashina va qurilmalar. 
 
Bortli va oʻzi agʻdaruvchi avtomobillar 
 
Tirkamalar va yarimtirkamalar 
 
Treylerlar 
 
Tayanch va traktorlar 
 
Avtotransport vositalari. 
 
Havo transporti vositalari. 
 
Suv transporti vositalari. 
 
Maxsus yuritkichli vositalar. 
 
Maxsus ogʻir yuk tashuvchi vositalar. 
 
Metallga ishlov beruvchi mashinalar 
 
Yogʻochga ishlov beruvchi mashinalar 
 
Toshga ishlov beruvchi mashinalar