2-Ma’ruza Avtomobil yo’llarini topografik xaritada trassalash. Avtomobil trassasi bo’ylab teodolit va nivelirda bajariladigan ishlar. Avtomobil trassasi bo’ylab geometric niverlirlash ishlari mohiyati

Piketaj daftarchasini toʻldirish 
Hozirgi paytda trassalash ishlarida raqamli nivelirlar keng qoʻllamda 
qoʻllanilmoqda. Ular toʻgʻrisidagi ma’lumotlar beshinchi bobda bayon etilgan. 
Nivelirdan reykagacha boʻlgan optimal masofa 100-150m hisoblanadi. Shunday qilib, 

---

4 
bogʻlovchi nuqtalar 2-3 piket oraligʻida belgilanadi, qolgan nuqtalar oraliq sifatida 
foydalaniladi.
Asosiy magistral boʻyicha nivelirlash aniqligi quyidagi chekli xatolar bilan 
xarakterlanadi: 
1) Boshlangʻich punktlar orasidagi yoki yopiq poligondagi yoʻl bogʻlanmasligi 
quyidagi kattalikdan oshmasligi kerak: 
𝑓
ℎ
𝑐ℎ𝑒𝑘
= 50√𝐿 𝑚𝑚, 
Bu yerda L –yoʻl yoki poligon uzunligi, km birlikda; 
1. 
Birinchi va ikkinchi nivelirlashdan olingan nisbiy balandliklar yigʻindisi 
farqi: 
∆ℎ
𝑐ℎ𝑒𝑘
= 50√2√𝐿 = 70√𝐿 𝑚𝑚, 
Planga olish ishlari. Dalada trassalash jarayonida alohida uchastkalar va 
maydonlar yirik (1:500-1:2000) masshtabda topografik s’emka qilinadi. Tekis joylarda 
hamda oʻrmon hududlarida poperechniklar boʻylab s’emka qilinadi. Nisbatan ochiq 
joylarda taxeometrik yoki menzulaviy plan olish usullari qoʻllaniladi.
Yirik koʻprikli oʻtish joylarida va togʻli hududlarda yerdan stereofotogrammetrik 
s’emka qilish afzal hisoblanadi.
Trassa boʻylab s’emka qilishda (oʻq boʻyicha ikkala tomondan 150-200m) planli-
balandlik asos sifatida trassa nuqtalari xizmat qiladi.
Trassani geodezik asos punktlariga bogʻlash. Birlamchi burchaklari uchi 
koordinatalari va absolyut otmetkalarini hisoblash uchun hamda ishni nazorat qilish va 
aniqligini oshirish maqsadida trassa boshida, oxirida va ma’lum oraliqlarda 
triangulyatsiya yoki poligonometriya punktlariga va nivelir tarmogʻi reperlariga 
bogʻlanadi. Bogʻlash boʻyicha geodezik ishlar aniqligi trassani oʻtkazishdagi geodezik 
ishlar aniqligidan kam boʻlmasligi kerak. Geodezik punktlar trassadan 3 km gacha 
uzoqlashgan holatlarda, har 25 km oralqda trassani bogʻlash talab etiladi, punktlar 3dan 
10 km gacha uzoqlashganda har 50 km da bogʻlanadi. Ma’lumki, plan olish asos 
nuqtalarining geodezik asos punktlariga nisbatan holatining oʻrtacha kvadratik xatoligi 
qurilgan hududlarda 0.2 mm dan plan masshtabida va yopiq va oʻrmonli joylarda 0.3 

---

5 
mm dan oshmasligi kerak. Trassa boʻylab yotqizilgan nivelir yoʻllari davlat nivelirlash 
tarmoqlari reperlariga bogʻlanadi. Trassa boʻylab oʻtkazilgan nivelir yoʻllarining yoʻl 
qoʻyarli bogʻlanmasligi 20 sm dan oshmasligi talab etiladi.