2-mavzu: antik davr psixologiyasi reja: 1
Download 0.54 Mb. Pdf ko'rish
|
2-ma\'ruza
- Bu sahifa navigatsiya:
- Aristipp hayoti : (miloddan avvalgi 430 – 355 yillar)
|
Antisfen hayoti: (miloddan avvalgi 444 – 366 yillar). Antisfen - miloddan
avvalgi V –IV asrlarda yashab o‘tgan Yunon faylasufidir. U avvaliga faylasuf Xorgiyning shogirdi bo‘lgan. Keyinchalik Suqrotdan ilm o‘rgangan. Antisfen chekka Pireya shahrida yashasada, har kuni 40 stadiya (1 stadiya – 184,75 gaz) yo‘l bosib, Suqrotining huzuriga qatnagan. Keyinchalik, Antisfen kiniklar maktabiga asos solgan. Faylasuf Diohen Antisfenning eng iqtidorli shogirdlaridan edi. Antisfen o‘limga hukm etilgan ustozi Suqrot bilan qatl oldidan hamsuhbat bo‘lgan. Antisfen birinchilardan bo‘lib qullar va ozod qashshoqlarga xos buyumlar hamda liboslarni o‘ziga ravo ko‘rdi. Shu yo‘l bilan o‘zi asos solgan kinik maktabining boshqalardan ajralib turishini ta’minladi. Kiniklar egnilariga kalta jomakor kamzul kiyib, qo‘llarida gadoylarning to‘rvasi va darbadarlarning tayog‘ini ko‘tarib yurganlar. Ehtiyojlarni har tomonlama chegaralamoq Antisfen hayotini mazmuni sanalgan. U o‘zini “zotsiz ko‘ppak” deb atagan. 77 yoshida o‘pka siliga chalinib, vafot etgan. Antisfenning quyidagi asarlari ma’lum: “Xaqiqat”, “Fikr va bilim haqida”, “Savol va javob haqida”, “Sevgi, nikoh va farzandlarning dunyoga kelishi haqida”, “Gerakl” va boshqalar. Aristipp hayoti: (miloddan avvalgi 430 – 355 yillar) “Falsafaning foydasi shundaki, u har qanday odam bilan so‘zlasha olish imkonini beradi”, - degan edi faylasuf Aristipp. Yunonistonning Kirena shahrida tug‘ilib o‘sgan bu faylasufni nevarasi bilan chalkashtirib yubormaslik uchun Katta Aristipp, deb atashgan. Aristipp avval Protagor, keyinchalik Suqrot qo‘lida tahsil olgan. U rohatu halovat inson uchun eng oliy baxt, deb hisoblovchi kirenaliklar yohud gedonistlar maktabini yaratgan. Aristippni eng sadoqatli izdoshlari orasida uning qizi Areta alohida ajralib turardi. Areta otasini ishini davom ettirib, muallimalik qilgan va o‘g‘li Kichik Aristippga ham falsafa ilmini o‘rgatgan. Aristipp Suqrotning shogirdlari orasida birinchilardan bo‘lib, tinglovchilardan pul olib ustoziga jo‘natib turgan. Hashamdorlik va bashang kiyinishni xush ko‘rgan nozikta’b Aristipp olam kezib, kiborlarcha hayot kechirgan. Afsuski, uning birorta ham asari bizgacha yetib kelmagan. Sharqda Aflotun nomi bilan mashhur bo‘lgan Platonning fikricha, ruhni qanotli ot arava va izvoshchiga o‘xshatish mumkin, Izvoshchi va otlar o‘rtasidagi munosabat, tana va ruh o‘rtasidagi munosabat kabidir. Platonga ko‘ra inson ruhining 3 ta asosi mavjud: 1. Hayvonlar va o‘simliklarga xos aqlsiz asos. U tufayli tirik mavjudot o‘zining tana ehtiyojlarini qondirishga harakat qiladi. Ruhning mana shu qismi bilan odam ochlik va tashnalikni sezadi. Bu asos inson ruhining katta qismini tashkil etadi. 2. Asos azob va qiyinchiliklar asosidir. Bu qism bilan "odamning jahli chiqadi, g‘olib chiqish uchun qiyinchiliklarga tayyor bo‘ladi”. Platon fikriga ko‘ra, doim mana shu asoslar o‘rtasida kurash kechib, uning oqibatlari tushlarda namoyon bo‘ladi. Platonning tushlarni tushuntirishi ko‘p jihatdan zamonaviy fikrlardan biri freydizmga o‘xshab ketadi. Chunki Platon ham ularning asosida mayllar shu jumladan, haqiqiy mayllar yotishini ta’kidlagan. Platon ruh tana o‘lgandan keyin ham hayot bo‘ladi deb fikr yuritadi. Uning yozishicha: "Agar ruh abadiy bo‘lsa, unda ruh haqida nafaqat bu dunyoda balki keyingi uning hayoti xaqida ham qayg‘urish kerak. Platon ruh haqidagi g‘oyasining yetakchi qismi hissiyotlardir. Unda Platon birinchi o‘rinda odamlar uchun rohatlanish hissi turmasligini aytadi. Qoramol, ot va boshqa hayvonlar uchun shundaydir, lekin odam uchun birinchi o‘rin u yoqda tursin, ikkinchi o‘rinda ham turmaydi, xatto uchinchi o‘rindan ham ancha uzoqdadir. Platon o‘zining “Fileb” dialogida rohatlanish, azoblanish va har ikkisining bo‘lmasligi ruhning uch xil holatidir deb aytib o‘tadi. Aflotun kelgusi avlodlarga hech qachon eskirmaydigan mana bu o‘gitni meros qoldirgan: “Haqiqiy va to‘g‘ri fikrlay oluvchi faylasuflar davlat tepasiga kelmaguncha yohud hukmdorlar ilohiy iqtidorlari ila tom ma’nodagi faylasuflik maqomiga ko‘tarilmagunlariga qadar insoniyat yovuzlikdan qutulolmaydi”. Download 0.54 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|