2-mavzu: Menejment nazariyasining shakllanishi va rivojlanishi Reja: Menejment nazariyasining paydo bo‘lishi va taraqqiyoti

ХОТОРН ЭКСПЕРИМЕНТЛАРИ

Натижа

Хоторн экспериментларининг натижалари Э.Мейо нинг «The Human Problems of an Industrial Civilization» («Индустриал цивилизациянинг инсон муаммолари») 1933 й

Эксперимент мазмуни – иш шароити, ишни ташкил этилиши ва мехнатига хақ тўлови, шунингдек мехнат жамоасининг ўзаро муносабатларининг мехнат унумдорлигига таъсирини ўрганиш.

Хоторн экспериментидан олинган асосий хулоса корхонада қулай ижтимоий психологик иқлимни яратиш орқали мехнат унумдорлигини сезиларли даражада ошириш мумкинлигини исботлади (40% гача ошиши ўз аксини топган)

(май 1927- июнь 1932)

Вазифалари:

• Меҳнат шароитининг мехнат унумдорлигига таъсири;

2. Мехнат унумдорлиги ошишига таъсир этувчи омилларни аниклаш;

3. Мехнат унумдорлиги пасайишига олиб келадиган шартлар

Эксперимент иштирокчилари:

Электр реле йиғиш цехида 6 нафар еш аеллар (15-28 еш)

Абрахам Маслоу ЭХТИЕЖЛАР ИЕРАРХИЯСИ НАЗАРИЯСИ (ЭХТИЕЖЛАР ПИРАМИДАСИ)

Иерархия потребностей

Маслоунинг фикрича, “инсоний эхтиежлар иерархиясида жойлаштирилган. Бошқача қилиб айтганда, бир эхтиеж пайдо бўлишидан олдин, одатда, бошқа шошилинч эхтиежни қондириш бўлади. Инсон бу маълум истакларни доимо бошдан кечирадиган хайвон”

Маслоунинг асосий эхтиежлар деб атайдиган 5 максадни белгилайди:

1.Физиологик эхтиежлар;

2.Хавфсизлик зарурати;

3.Севгига эхтиеж;

4.Ўз ўзини хурмат қилиш эхтиежини қондириш;

5. Ўз ўзини англаш зарурати

“Инсоний муносабатлар “ мактаби намоёндаси Д.Мак-Грегорнинг (икс) ва (игрик) назарияси.

• Х (икс) назариясига кўра, намунавий ёлланма ходим - табиатан ёлқов бўлган киши, шу сабабли у топширилган ишдан бўйин товлашга уринади, унда иззат талаблик, масъулият сезиш, фахм - фаросат этишмайди. Бундай ҳолатда ходимни доимо мажбурлаш, назорат қилиш, жазолаш ва жарима солиш билан қўрқитиб туриш зарур.
• У (игрик) назарияси биринчисига қарама-қарши: ёлланма ишчилар табиатан фаол, уларга ташаббускорлик ва уддабуронлик, ўз зиммасига масъулият олиш салохияти хосдир. Бундай ҳолда менежерлик вазифаси кишилар ўз мақсадига ва қизиқишларига ғоят мақбул тарзда эришадиган шарт-шароитни барпо этишдан иборат. Компаниянинг сиёсати ва истиқболи эса ходимларнинг хулқ атворига асосланган ҳолда ташкил этилиши керак. Бу назарияга мувофиқ келувчи ишчини рағбатлантириш ва унга қулай муҳит яратиб беришгина кифоя қилади.