2-mavzu. Pul mablag’lari va hisob-kitoblar hisobi

---

2-mavzu. Pul mablag’lari va hisob-kitoblar hisobi 
 
1. Pul mablag’lari va hisob–kitoblarning mazmuni hamda ularni 
hisobga olishning vazifalari. Kassa operatsiyalarini hisobga olish. 
Hisob – kitob schyoti bo’yicha operatsiyalarni hisobga olish 
2. Valyuta schyoti bo’yicha amalga oshirilgan operatsiyalarni hisobga 
olish. Hisobdor shaxslar bilan bo’ladigan hisob-kitoblar hisobi 
3. Olinadigan va to’lanadigan pul nazorati, maqsadli pul fondlari va 
naqd pul hisobining moliyaviy hisoboti. Debitorlik hisobotlari 
olinadigan qimmatli qog’ozlar, boshqa debitorlar 
4. Joriy majburiyatlar va to’lovlar, yordamchi daftarlar, maxsus 
jurnallar, kirim jurnali, naqd pul kvitantsiyalari, sotib olish jurnali, 
naqd pul to’lovlari jurnallari. Boshqa hisob-kitob operatsiyalarini 
hisobga olish. Turli debitorlik va kreditorlik qarzlarni hisobga olish. 
Bank kreditlari va qarzga olingan mablag’larni hisobga olish. 
 
1. Pul mablag’lari va hisob–kitoblarning mazmuni hamda ularni 
hisobga olishning vazifalari. Kassa operatsiyalarini hisobga olish. 
Hisob – kitob schyoti bo’yicha operatsiyalarni hisobga olish 
Xo’jalik yurituvchi sub’ektlar faoliyatida amalga oshirilgan hisob-kitoblarning 
to’g’ri yuritilishi mablag’lardan samarali foydalanishga qayta ta’sir ko’rsatadi. 
Barcha amalga oshirilgan hisob-kitoblar ichki va tashqi hisob-kitoblarga, naqd 
pulli va pul o’tkazish yo’li bilan olib boriladigan hisob-kitoblarga bo’linadi. 
Naqd pul bilan yoki pul o’tkazish yo’li bilan amalga oshiriladigan barcha 
hisob-kitoblar korxona faoliyati bilan bevosita bog’liq bo’lishi va albatta, tegishli 
hujjatlar bilan to’g’ri rasmiylashtirilishi shart.
Xo’jalik yurituvchi sub’ektlardagi zarur bo’lgan pul mablag’larining 
mavjudligi hisob-kitob ishlarini belgilangan muddatlarda to’liq bajarilishi tomonlar 
o’rtasida tuzilgan shartnoma shartlarini so’zsiz bajarilishiga zamin yaratadi 
ikkinchidan banklarning kassa rejasining bajarilishini ta’minlaydi. Ammo kassada 
pul mablag’larini uzoq saqlanishiga mutlaq yo’l qo’yib bo’lmaydi, chunki u pul 
mablag’larining aylanishiga, korxonalar o’rtasidagi o’zaro hisob-kitoblarni 
buzilishiga olib keladi. 
Korxona va xo’jalik sub’ektlar faoliyatida naqd pulli operatsiyalar korxona 
kassasi orqali, naqd pulsiz, ya’ni pul o’tkazib berish yo’li bilan amalga 
oshiriladigan operatsiyalar esa korxonaning bankdagi hisob-kitob schyoti orqali 
amalga oshiriladi. Qorxona kassasi orqali ichki hisob-kitob ishlari amalga oshirilsa, 
hisob-kitob schyoti yordamida esa uning tashqi hisob-kitob ya’ni bajarilgan ish va 
xizmatlar uchun to’lovlar tartibga solinadi. Barcha kassa operatsiyalari kirim-

---

chiqim hujjatlari asosida olib boriladi. Kassadagi pul mablag’larining holati va 
to’liq saqlanishi uchun kassir javobgar deb hisoblanadi. 
Hisob-kitob ishlarini to’g’ri va o’z vaqtida amalga oshirilishini ta’minlash 
bajarilgan ish va xizmatlar bo’yicha to’lov hujjatlarini o’z vaqtida banklarga 
topshirilishini talab qiladi. Bank tizimida hujjatlarni rasmiylashtirish topshirish 
tartibi va muddatlari, ularga qo’yiladigan talablarda belgilab qo’yilgan. Korxona va 
xo’jalik sub’ektilar o’rtasida bajarilgan ish va xizmatlar bo’yicha hisob-kitobning 
qaysi shakli amalga oshirilishi tomonlar o’rtasida tuzilgan shartnomada 
ko’rsatiladi. Naqd pulsiz hisob-kitoblarni yuridik shaxs maqomiga ega bo’lgan 
bankda o’z hisob-kitob schyoti mavjud bo’lgan, korxona va xo’jalik sub’ektlarida 
amalga oshiriladi. Amalga oshirilgan xo’jalik operatsiyalarining to’g’riligi bank 
tomonidan nazorat qilinadi. 
Pul 
mablag’lari 
hisob-kitob 
operatsiyalari 
hisobining