2-mavzu: Qadimgi davr madaniyati va san’ati, uning taraqqiyot bosqichlari (2 soat) Reja

taraqqiyotidagi o‘rni. Qadimgi xalqlarning taraqqiyotida savdo va tranzit 

---

8 
yo‘llarning ahamiyati nihoyatda kattadir. Mil. avv. III ming yillikka kelib, O‘rta 
Osiyoning ko‘pgina hududlari qadimgi aholi tomonidan o‘zlashtirib bo‘lingan edi. 
Cho‘l va dasht hududlardagi ko‘chmanchi chorvador aholi vohalardagi o‘troq aholi 
bilan o‘zaro aloqalarni bronza davriga kelib yanada rivojlantiradilar. Tarixiy 
adabiyotlardan ma’lum bo‘lishicha, Buyuk Ipak yo‘li tashkil topmasdan ancha 
ilgariyoq Qadimgi Sharq va O‘rta Osiyo hududlarida o‘zaro almashinuv yo‘llari 
mavjud edi.
Qadimdan shakllanib kelgan bu yo‘llar Sharq va G‘arb o‘rtasidagi savdo 
munosabatlarini ta’minlagan va kelgusida bunyod etilajak Buyuk ipak yo‘lning 
shakllanishida muhim bo‘lgan edi. Mil. avv. II asr xalqaro ahamiyatga va aniq 
yo‘nalishga ega bo‘lgan savdo – tranzit yo‘li, ya’ni qitalararo karvon yo‘li «Buyuk 
ipak yo‘li» vujudga keldi. Buyuk Ipak yo‘li atamasi qadimda ishlatilmagan. Buyuk 
Ipak yo‘lini tarixiy, geografik va madaniy jihatlarini ilmiy o‘rganish amalda 
ko‘plab mamlakat olimlari tomonidan XIX asrning 2-yarmidan boshlangan. Uni 
tadqiq etishga G‘arbiy Evropa, Rossiya va YAponiya olimlari salmoqli hissa 
qo‘shdilar. Xususan, Yaponiyada «Buyuk ipak yo‘li ensiklopediyasi» nashr qilindi. 
1877-yilda mashhur nemis olimi Ferdinand Paul Vilgelm Rixtgofen o‘zining 
«Xitoy» nomli yirik ilmiy asarida ulkan Evroosiyo materigining turli qismlarini 
bog‘lovchi yo‘llar tizimini «Ipak yo‘li» deb atagan, keyinchalik «Buyuk Ipak 
yo‘li» atamasi qabul qilingan. «Buyuk» so‘zi yo‘lning juda ham uzun bo‘lganligini 
hamda juda ko‘p xalqlar taqdiriga aloqadorligini anglatadi. «Ipak» so‘zi esa 
yo‘lning asosan qimmatbaho mahsulot — Xitoy ipagi savdosiga xizmat 
qilganligini bildiradi. XIX asrning 2 – yarmiga qadar bu yo‘l