2-мавзу. ?рта Осие инсоният цивилизациясининг

TAYaNCh TUShUNChALAR
Fevral inqilobi, Shuroi İslom, Shuroi Ulamo, oktyabr tuntarishi, Turkiston Muxtoriyati, İstiqlolchilik xarakati, Farg’ona, Buxoro va Xorazm kurboshilari, Qoraqalpog’istonda istiqlolchilik h’arakati.
ADABİETLAR
. Karimov İ.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yuq. T., 
. Azayxujaev S. Turkiston Muxtoriyati (Mustaqilligimiz tarixidan sah’ifalar) T., 
. Mustafo Chukay ug’li. eistiqlol jallodlari T., 
. Karimov Sh. Kafasdagi kush orzusi
5. İbodinov A. kurboshi Madaminbek T., 
6. Rajjabova R.E. va b. Uzbekiston tarixi (- yy) T., 
7. Ozbekiston tarixi T.2003,2006.
1-mavzu Sovet xokimiyatining Ozbekistonda amalga oshirgan siesiy, ijtimoiy iqtisodiy va madaniy - manaviy tadbirlari va ularning koloniyalik manosi.


Reja
1. Urta Osieda milliy davlat chegaralanishining utkazilishi. Uzbekiston Respublikasi va Qoraqalpog’iston muxtor viloyatining tuzilishi.
2. Sovetlar davrida Uzbekiston iqtisodi va uning Markazga qaramligi
3.Madaniyatni rivojlantirish soh’asidagi yutuqlar va nuqsonlar

-yillarning boshlarida joriy etilgan yangi iqtisodiy sieat Uzbekistonning h’am iqtisodietida jonlanishga olib keldi. Leykin -yillarning oxrida bu siesat uzining moh’iyatini yuqota boshladi va -yilda batamom bekor qilindi. Erkin savdo, xusisiy tadbirkorlikka chek quyildi.

Uzbekistonda sovet h’okimniyatini mustaqamlashning zaruriy sharti sifatida industriyalashtirish siesatini amalga oshirish boshlandi.
Sanaati kuloq, malakali ishchi kadrlar mutaxassislari deyarli yuq, og’ir sanoati rivojlantirish tajribasi yuq ulkada industriyalashtirish og’ir kechdi.
İndustriyalashtirishning dastlabki paytida kichik suv elektrostantsiyai h’amda qishloq xujaligiga, paxtachilikka qaratilgan xom-ashieni qayta ishlash korxonalari qurilib ishga tushirildi. Chirchiqdogi GESlar Toshkent tikuvchilik, payafzal, tamaki. Fargona tuqimachilik, Samarkand va Marg’ilondagi ipak fabrikalari shular jumlasidondir.
-yillarda Toshkent tuqimachilik kombinati, qishloq xujalik mashinasozlik zavodi, Chirchiq ximiya kambinati va boshqa kuplab yirik korxonalar ishga tushirildi. -yillar oxrida respublikada  ta xar xil sanoat korxonalari mavjud bulib, bularda  ming ishchi mexnat qilar edi.
Sovetlarning uz-kuchimiz bilan qisqa mudatda deb olib borgan industriyalashtirish siesati Uzbekiston uchun g’oyat og’ir kechdi. Markaz respublikamizning er osti va er usti qazilma boyliklari, xam-ashie manbalarini talon-taroj qilib, arzon ishchi kuchida foydalanib, ulkadan mumkin qadar kuproq foyda olish h’arakatda buldi. Bu siesat ayniqsa millionlab deh’konlar h’isobidan amalga oshirildi. Chunki qishloqda zurlik bilan olib borilgan jamoalashtirish siesati g’arazli maqsad uchun juda h’am qul keldi.
-yilning boshlaridan eppasiga jamoalashtirish h’arakati boshlanib, katta er egalari, urta h’ol deh’konlar va kambag’allarning erlari jamoa h’ujaliklariga birlashtirildi, ularning kullaridagi ot-ulov, meh’nat vositalari, chorva mollari h’am majburiy umumlashtirildi.
Davlat, jamoa xujaliklari orqali rejalashtirilgan yul bilan mexnatkash deh’konlar oladigan h’osilning deyarli barchasini yig’ib oladigan buldi, Buning natijasida deh’konlar xujaligi xonavayron buldi.
Ommoviy jamoalashtirishga suyanib, badavlat xujaliklar ayrim urtah’ol deh’konlardan , mingdan ortigi uz oylasi bilan uzoq ulkalarga surgin qilindi.
Uz-uzidan ravshanki jamolashtirish siesati natijasida qishloq xujaligida meh’nat unumdorligi pasayib, moddiy manfaatdorlik yuqoldi, qishloq ah’olisi qoshshoqlashdi, deh’konni espluatatsiya qilishning birdan-bir takomillashgan usubi kashf etildi.
Uzbekistonda paxta yakka h’okimligini kuchayttirish yuli bilan SSSR paxta mustaqilligiga erishdi.
İkkinchi jah’on urushi yillari davrida izdan chiqqan Uzbekistonning iqtisodiyeti urushdan keyingi --yillari g’oyaj keskinlashgan xalqaro vaziyatda qayta tiklana boshladi.
Mamlakatning ichki resurslari, tabbiiy boyliklari va arzon ishchi kuchini g’oyat kuchma ekspluatatsiya qilish evaziga, yaqshi sarmoyalardan bosh tortgan h’olda olib borilgan iqtisodietni tiklash xalq boshiga og’ir kunlarni keltirdi. Uzbekiston xujapligini tiklash ishlari sovet h’ukumatining zur berib kurallanish siesatiga buysindirildi.
Urushdan keyingi yillarda qishloq xujaligini, ayniqsa chorvachilikni tiklash ishlari anga og’ir utdi. -yil -iyuldagi Markaziy h’ukumatining Uzbekistonda paxtachilikni tiklash va yanada rivojlantirish choralari turg’risida gi qarori asosida paxta yakkakonligi kuchaytirildi va Uzbekistonning markazga bog’liqligi yana h’am mustah’amlondi.
Yirik sanoat korxonalarining bujudga kelishi bilan Respublikaning ittifoqqa bog’lanishi yana h’am kuchaydi.
Prezident İ.A.Karimov u paytda Uzbeksiton bir eqlama iqtisodietga Markazga butunlay qaram, izdan chiqqan iqtisodietga ega bulgan yarim mustamlaka mamalkat katoriga aylangan edi, deydi.
Uzbekistonning iqtisodiy axvolidagi noxush xolajlarning ijtimoyi oqibatlari nih’oyatda og’ir buldi.
 yillarda fan, madaniyat va xalq talimiga ojratilgan xarajatlar davlat byudjetining otish  fozini tashkil qilgan bulsa, bu kursatkich  yili Evropa mamlakatlarida , fozni, Afrika mamlakatlarida , fozni tashkil kilgan. Bolalar ulimi otkazan-ichak va yutuqni kasalliklar buyicha Uzbektiston SSSR da birinchilar qatorini egalladi.
Totalitar tuzim jaraenida ulkadagi madaniy-marifiy ishlar etibordan chetda qolmadi. - yillarda sovotsizlikni tugatish, talim-tarbiya ishlari ostoidiya kulga olindi.
Achinarlisi shundaki, respublikada talim-tarbiya, madaniy-marifiy ishlar Shaklan milliy-marifiy sotsialistlik shiori ostida olib borildiki, asl maqsad baynalminalchilik niqobi bilan pardalanib, ulkaga rus madaniyatini, ularning turmush tarzini tarkatishdan iborat buldi.
Sovet xukumati dastlabki kunlordan boshlab dinga, diniy toshkilotlarga karshi keng mikesda kurash olib borib, ateistlik jomiyat kurish tomom yul tutgan edi. Machit va madrasalarni etib, ularning binolaridan boshqa maqsadlarda foydalanildi. Navruz kabi umumxanlq bayrami diniy mirosimlar bekor kilindi.
­­- yillar uzbek adabieti va sanatida uzlanishlar, uyg’onish va yukotish yillari buldi. -yillarda marifatchilik xarakatining samarali yillari bulib, A.Qodiriy, Fitrat, Chupon, Botu, Elbek, Hamza, S. Ayniy sungroq yangi esh ijobkorlar Oybek G.nulom, X.Olimjon, A.Kaxxor kabi uzbek adabietining yirik namoyandalari faoliyat kursatdi.
Urushdan keyingi -­ yillarda respublika ijobiy zielilarning yangi avlodi shakllandi. shaxsga sig’inishning fosh etilishi bilan yuzaga kelgan iliqliq shamoli bilan badiy adabietda, kupgina salmoqli asorlar yaratildi. bir qancha yangi uzbek teatr va kontsert sanatining dong’ini taratgan jamoalar tashkil etildi. jamiyatda inqirozli xalatlarini kuchayishi bilan madaniy xaetdagi ziddietlar xam keskinlashdi, chikib boraetgan sotsializm g’oyalarsiz tarixiy badiy asarlar erug’lik kurmaydigan buldi.
Uzbek h’alqi uchun eng dah’shatlisi milliy, diniy, tarixiy, kadriyatlardan judo bulganligida edi. Yagona sovet h’alqi. interrnatsional peol tug’risidagi uydirma nazariyalar adabiet va sanatdagi shoklan milliy, mazmunan sotsialistlik asarlarining yaratilishi h’alqimizni azaliy qabriyatlardan mah’rum etdi.