2 Tushuntirish xati

X variant 
Matnni diqqat bilan o‘qing va topshiriqlarni bajaring. 
Darvozasi sharqi-janubiyga qaratib qurilgan bu dongdor saroyni Toshkand, Samarqand 
va Buxoro savdogarlari egallaganlar, saroydagi bir-ikki hujrani istisno qilish bilan 
boshqalari musofirlar ila to‘la. Saroy ahli kunduzgi ish kuchlaridan bo‘shab hujralarga 
qaytganlar, ko‘p hujralar kechki osh pishirish ila mashg‘ul, shunung uchun kunduzgiga 
qaraganda saroy jonliq: kishilarning shaqillashib so‘zlashishlari, xoxolab kulishlari saroyni 
ko‘kka ko‘targudek. 
Saroyning to‘rida boshqalarga qaraganda ko‘rkamrak bir hujra, anovi hujralarga
kiygiz to‘shalgani holda bu hujrada qip-qizil gilam, ularda bo‘z ko‘rpalar ko‘rilgan
bo‘lsa, munda ipak va adras ko‘rpalar, narigilarida qora charog‘ sasiganda, bu hujrada
sham‘ yonadir, o‘zga hujralarda yengil tabiatlik, serchaqchaq kishilar bo‘lganida bu 
hujraning egasi boshqacha yaratilishda: og‘ir tabiatlik, ulug‘ gavdalik, ko‘rkam va oq 

---

14 
yuzlik, mutanosib qora qoshlik va endigina murti sabz urgan bir yigit. Bas, bu xujra 
bino va jixoz yog‘idan, ham ega jixatidan diqqatni o‘ziga jalb etarlik edi. (135 so‘z) 
 
 
Topshiriqlar: 
1. Berilgan parcha qaysi asarga tegishli? Asarning janri, nomi, muallifini aniqlang. 
(20 ball) 
2. Sizningcha, muallifning qahramon joylashgan xonani bu darajada tasvirlashdan
maqsadi nima edi? (20 ball) 
3. Asar bosh qahramonini boshqa bir obraz bilan qiyosiy tahlili qiling. (20 ball) 
4. Asarda qaysi davrdagi adabiy til shakllari ifodalangan? Misollar asosida izohlang.
(10 b) 
5. Matnda ajratib ko‘rsatilgan gapni morfologik va sintaktik tahlil qiling. (10 b) 
6. Matnda ajratib ko‘rsatilgan gapda qo‘llanilgan tinish belgilarining vazifasini 
aniqlang. (10 ball) 
7. Matnda berilgan oxirgi gapdan xato yozilgan so‘zlarni ajratib, to‘g‘rilab yozing. (10 
ball) 
XI variant 
… U tepalikdan qaytib tushib, yo‘lga otlandi. Tugunni tugdi, uch bo‘lak qilib yashirgan 
gugurtlari turibdimi, yo‘qmi deb paypaslab ko‘rdi, lekin sanab o‘tirmadi. U bug‘uning 
terisidan tikilgan xaltachaga qarab turib, xayol surib qoldi. Xalta uncha katta emas, ichidagi
narsalari bilan bir hovuch kelardi. Lekin og‘irligi o‘n besh qadoq bo‘lib, boshqa yukning 
og‘irligidan qolishmasdi - uni mana shu tashvishga solardi. U xaltani bir tomonga surib 
qo‘yib, boshqa narsalarni o‘ray boshladi. Keyin xaltachaga qaradi-da, uni shartta qo‘liga 
oldi, xuddi sahro uning qo‘lidan oltinlarni tortib olayotgandek, atrofga xo‘mrayib qaradi.
U chapga burildi. Ahyon-ahyonda to‘xtar va botqoq mevalaridan terib yer edi. 
Uning oyogi butunlay qotib qoldi, o‘zi borgan sari kuchliroq oqsar, lekin oyoq og‘rig‘i 
qornidagi og‘riqqa qaraganda hech gap emasdi. … Mevalar uni ochlik azobidan qutqara 
olmas, til va tanglaylarini lovullatib achitardi … 
U har bir ko‘makni sinchiklab qaradi. Nihoyat, qosh qorayganda bir chuqurda 
bittagina baliq suzib yurganini ko‘rib qoldi. U qo‘lini yelkasigacha suvga tiqdi. Lekin 
baliqcha qo‘lidan sirg‘alib chiqib ketdi. (130 so‘z)