2 Tushuntirish xati

ishtiholiq hayvonlarning qo‘li bilan 
qachongacha dunyolarni bir-biriga urib turasan? Tinchlik saqlamoq bahonasi bilan 
millionlarcha inson 
ko‘masini chuqurdan chuqurga yumalatmog‘ingning zamoni 
hanuzgacha bitmadimi?!
… Ey qora yurakli boyqush, bundan senga qolg‘an vayronani qutlamoq uchun keldim. 
Insonlik dunyosi, esini bir joyga to‘plab, o‘z ishiga o‘zi ega bo‘lgancha, sen ham, sening
kabilarning ham ixtiyoringizdadir. Istaganingizcha hukm sura olasiz. (138 so‘z) 
Topshiriqlar: 
1. Ushbu monolog qaysi asarga taalluqli? Asarning nomini, muallifini va janrini 
aniqlang. (10 ball) 
2. Asardagi voqealarni bugungi kun bilan bog‘lab izohlang. (20 ball) 
3. Asardagi adolatparvar, vatanparvar timsollarga tavsif bering. (20 ball) 
4. Matndagi ajratib ko‘rsatilgan so‘zlar ma’nosini va leksik xususiyatini izohlang. 
(10 ball) 
5. Matnda ostiga chizilgan gapni morfologik va sintaktik tahlil qiling. (20 b) 
6. Matnda so‘roq va undov belgisining yonma-yon kelishi sababini izohlang. (10 
ball) 
7. Bunday, yumalatmog‘ing. Matnda ushbu so‘zlar qaysi orfografiya tamoyili asosida 
yozilganini izohlang. (10 ball) 
 
VIII VARIANT 
Bir kuni hidoyat nasabli Amir asr namozini o‘qigandan so‘ng, har kunlik odatiga 
xilof ravishda, jamoat namoziga kelmagan kishilarni surishtirishga kirishmasdan, shosha-
pisha o‘zlarining shaxsiy bog‘chalari tomon yo‘l oldilar va unchalik vaqt o‘tmasdan, tezda 
qaytib keldilar. Bundan ul hazratning xizmatida bo‘lgan mulozimlardan ayrimlari hayron 

---

12 
bo‘ldilar. Ul hazrat bu holatni tushunib, o‘zidan gavharlar sochuvchi 
tillari bilan quyidagi 
so‘zlarni aytdilar:
– Masjidga kelayotgan chog‘imda falon joyda to‘xtab, tahorat qilgan edim. [Namoz 
chog‘ida] jamoat [bo‘lib namoz o‘quvchilar] safida turganimda yelkamga yopishib olgan 
bir chumolini ko‘rdim. Bildimki, tahorat qilgan joyimda menga ilashib olgan ekan. Agar 
yelkamdan tushib ketib, unga biror ozor yetsa va uyiga boradigan yo‘lni topolmay qolsa, 
uvoliga qolamanmi, deb qo‘rqdim. Shuning uchun ham namoz tugaganidan so‘ng shosha-
pisha o‘sha tahorat qilgan joyimga bordim-da, uni o‘z uyasi oldiga qo‘yib yubordim va 
ko‘nglimni [o‘zim bilmagan holda Xudoning bir jonivoriga] jabr-zulm qilib qo‘yish 
xavotiridan xalos qildim.
Ul hazratning xizmatkorlari bu hikoyatni eshitib, uning benihoya rahmdilligidan 
hayrat dengiziga g‘arq bo‘lishdi. hamda tillariga [ul hazratning haqlariga] duo-yu hamd-u 
sanolar keltirishdi. (144 so‘z) 
Topshiriqlar: 
1. Matn qaysi asardan olingan? Asarning nomini va muallifini aniqlang. (10 ball) 
2. Matn asosida Navoiyning tabiatga, shuningdek, o‘z yaqinlariga bo‘lgan 
munosabatlarini izohlang. (20 ball) 
3. Ushbu matnning Navoiy shaxsiyatini ifodalashda tutgan o‘rni haqida tushuntiring.
(20 ball) 
4. Matnda ajratib ko‘rsatilgan so‘zning shakldoshini topib, leksik xususiyatini 
izohlang. (10 ball) 
5. Matnda ajratib ko‘rsatilgan gapni morfologik va sintaktik tahlil qiling. (20 ball) 
6. Oxirgi gapda qo‘llanilgan tinish belgilarining vazifasini aniqlang. (10 ball) 
7. duo-yu hamd-u sanolar keltirishdi. Matnda qo‘llanilgan ushbu jumladan 
chiziqcha(defis)ning qo‘yilishini izohlang. rahmdilligidan so‘zi qaysi orfografiya 
tamoyili asosida yozilganini aniqlang. (10 ball)