2 Тузувчилар


Download 0.78 Mb.
Pdf ko'rish
bet32/66
Sana06.04.2023
Hajmi0.78 Mb.
#1334427
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   66
Bog'liq
osimliklar fiziologiyasi

БИЖҒИШ ПРОЦЕССЛАРИ
Бижғиш процесслари хилма-хил микроорганизмлар иштирокида содир бўлади ва турли-
туман махсулотлар синтезланишини тахминлайди. Шунга кўра бижғиш процессининг номи 
хосил бўлган махсулот ёки бижғиш процессида сарфланадиган модданинг номи билан 
аталади. Этил спиртли вино, пиво тайёрлашда ва хамир кўпиришда уларга ўзига хос тахм 
бериш учун фойдаланиб келинган. Унинг биологик процесс эканлигини француз олими Луи-
Пастер (1858) аниқлаган.
Этил спиртли ва бошқа бижиш процесслари мураккаб ва биокимёвий процесслар бўлиб 
бунда глюкоза парчаланади, этил спирти хосил бўлиб СО хам ажралиб чиқади. Бахзи моғор 
замбуруғлари ва бактериялар хаёти фаолиятида хам этил спирти хосил бўлади. Айрим 
бактериялар этил спирти хисобига яшаши натижасида этил спирти, атроф шароитида сирка 
кислотагача оксидланади. Бу процесс сирка кислота бижиш процесси дейилади. 
МОЙ КИСЛОТАЛИ БИЖҒИШ. 
Бу процесс хосил бўлишгача мой кислотасидан турли хил ёқимли хидли фойдали 
моддалар тайёрланади. 
Масалан: мой кислота билан метил спирти бирикканда хосил бўлган метил эфиридан-
олма, этил эфиридан, нок омил эфиридан ананас хиди келади. 
Мой кислотали бижғиш мураккаб биохимиявий процесс бўлиб пироузум кислотасдан 
сирка алpдегиди хосил бўлади, улар карболигаза ферменти воситасида ўзаро бирикиб 
ацеталpдолp хосил бўлади.
СН-С к+СН-СН СН-СН СН СН-СНО 
Ацеталpдолp молекуласида атомларнинг ўрни алмашинувидан мой кислота хосил 
бўлади. 
СН-СНОНСН-С -СН-СН-СН-СООН 
Ацеталpдолp мой кислота 
 
Бу бактериялар ўзидан кучли ферементлар ажратиб целлюлозани хам парчалайди. 
1. Нафас олииш процессида кейинги моддалар алмашинуви босқичи фосфотлицерин 
алpдегидининг аста секин босқичлар билан пирозум кислотасигача оксидланишидан иборат. 


41 
2. 1.3 ли фосфотлицерин алpдегидини оксидланиш дегидирогенланиш йўли билан 
бориб 1.3 д фосфоглицерин кислотаси хосил бўлади. 
3. Фосфотрансфераза ферменти иштирокида макроэнергик боғланиш фосфат калpций 
АДФ га ўтади. АДФ оксидланиш натижасида хосил бўлган энергияни ўзига йиғиб АДФ га 
айланади. 
4. Фосфоглицерин кислотаси фосфогелецеромутаза тахсирида 2 фосфоглицерин 
кислотага айланади. 
5. 2-фосфоглицерин кислота анолаза тахсирида дегидратацияга учраб фосфоэнал 
пирозум кислотасига айланади. 
6. Фосфотрансфераза тахсирида фосфат кислота АДФ га ўтказилиб, АТФ хосил бўлади. 
Бу эса нафас олиш процессида ажралиб чиқадиган энергиянинг бир қисми йиғилишинр 
кўрсатади. Натижада пироузум кислотаси хосил бўлади. Бироқ унинг оксидланиш йўли 
мураккаб ва циклик характерда бўлади. Пироузум кислотасининг аграб оксидланиш 
процессида ва трикарбон кислоталари цикли ёки кребс цикли деб аталади. 
Бу кислота сув қўшилиши дегидрогенланиш ва декарбокисилланиш йўллари билан 
оксидланишга учрайди ва натижада яна оксидлаш сирка кислота хосил бўлиб бир молекула 
сирка кислота парчаланади. Оксалат сирка кислота декарбоксилланиб пироузум кислота 
беради ва цикл такрорланади. 
Бир молекула пироузум ва бир молекула оксалат сирка кислота қатнашиб 
декарбоксилланиш реакцияси натижасида 3 молекуа СО ажралади, яхни 3 атом углерод тўла 
оксидланади. Бу 3 карбон атоми пироузум кислотасидаги карбон атоми сонига тўғри келади. 
Гексозаларнинг парчаланиши натижасида 2 молекула пироузум кислотаси хосил бўлади. 
Нафас олиш циклидаги хосил бўладиган СО углероднинг атмосферадаги кислород 
билан тўғридан тўғри оксидланиш махсулоти эмас. Бу кглеролнинг сув кислороди билан 
оксидланиши хисобига хосил бўлади. Ташқи мухитдан олинадиган кислород оксидлари 
тахсирида активлашади ва водород оксидлаб сув хосил қилади. Бу водород оксидланувчи 
моддалардан дегидрогенозалар ёрдамида олинади. Сув СО билан бир қаторда нафас 
олишнинг охирги махсулоти хисобланади. 

Download 0.78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   66




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling