2 Тузувчилар


ЎСИМЛИК ОРГАНИЗМИНИНГ ТУЗИЛИШИ ВА ВАЗИФАЛАРИ


Download 0.78 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/66
Sana06.04.2023
Hajmi0.78 Mb.
#1334427
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   66
Bog'liq
osimliklar fiziologiyasi

 
ЎСИМЛИК ОРГАНИЗМИНИНГ ТУЗИЛИШИ ВА ВАЗИФАЛАРИ 
Хар бир нарсанинг тузилишини билмасдан туриб, унумли фойдаланиб бўлмайди. 



Демак, ўсимлик физиологиясида хам ўсимликни унинг тузилишидан бошлаб, ўрганиш 
зарур. 
Тўқима (грекча - «хutхs» ёки лотинча «Сеllula») хужайра дастлаб, 1665 йилда Гоберт 
Гук томонидан ўзининг мукаммалаштирилган микроскоп орқали аниқланди ва хужайра деб 
ном берди. 
1839 йилда М.Я.Шлейден ва Т.Шван хайвонлар хужайраларини аниқлаб барча 
хужайраларни ўсимлик ва хайвонлар учун эканлиги аниқланди. 
Ўсимликлар хужайраси ядро ва ядрочалар, митохосидра, миркотелла, рибосомалар ва 
полирибосомлардан иборат. 
Ўсимлик хужайраси пластидлар, полисахаридлар тўқимаси, марказий вакуолалардан 
тузилган. 
БИОЛОГИК МЕМБРАНАЛАР ВА УЛАРНИНГ ВАЗИФАСИ 
Мембрананинг асосий биолой икки қанотли фиофолпид ташкил қилади, унга қисман 
бошқа липидлар (галлактолипидлар, стеридлар, ёғ кислотлари) хам киради. Улар бир бирига 
гидрофоб қисмлари билан боғланган. 
Тўйинган ёғ кислотлари, стеридлар, биологик температураларида уларни ғоввак 
бўлишига олиб келади. Мембрананинг ташқи қаватида отерилл ва гликолипидлар кўп 
бўлади. Липидлар мембрана бслойи мустахкам боғланга эмас, улар ўз жойларини 
ўзгартириб туради. 
Мембрананинг хосил бўлишида асосий ролни гиброфоб боғланишли липид - липид, 
оқсил боғлар ташкил қилади. Мембрана таркибига фермент ташувчи, оқсил ташувчи 
вазифасини бажарувчи бахзи оқсиллар киради. 
БИОЛОГИК МЕМБРАНАНИНГ ВАЗИФАЛАРИ 
Биологик мембраналар жуда кўп вазифаларни бажаради. Шулардан асосийлари: 
1. Бархерлик вазифаси (девор сифатида) моддаларни ўтишида асосий тўсиқ ролp 
ўйнайди. 
2. Структура тузилишиларини ташкил қилади. 
3. Энергетик энергия хосил бўлишида иштирок этади. 
4. Биосинтетик биологик актив моддалар синтез бўлади. 
5. Секретор турли фермент ва гармонлар ишлаб чиқаради. 
6. Овқат хазм бўлишида мухим ролp ўйнайди. 
Мембрананинг дастлабки вазифаси хужайра ички ва ташқи мухитини бир-биридан 
ажратиб туришдир. Эволюцияда тўқима ичида керакли фермент ва метабоментларни сақлаш, 
микроструктура хосил қилиш ва мембарананинг хар хил қисмида, хар хил бахзида қарама 
қарши биохимиявий реакцияларни олиб бориш жараёнлари пайдо бўлган. 



Ўсимликлар физиологиясида биомембраналарнинг ўрганиш диққатга сазовордир. Сув 
ўтларининг (эвглена, волpволкс) тўқималари ёрилиб кетмаслиги учун, осмотик билимга 
босимга қаршилк қилиш учун, қисқарувчи вакуолалар туради. Юқори ўсимликларда бўлса 
осмотик босми тўқимани ёрилишига олиб келмайди. 
Тургор босимга тўқиманинг эластик девори қарши туради.
Тургор холат ўсимликларнинг ўсувчи қимида уни шаклини илашишини 
таахминлайди. Ўсимлик тўқимасининг кенгайишига ва ўсишига олиб келади. Осмотик босим 
туфайли хужайра сув оз бўлган холатда сувни суриб олиш хусусиятга ва шу туфайли ўз 
хужайрасини сақлаб туради. 

Download 0.78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   66




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling