2 Тузувчилар

БОШҚАРИШНИНГ ГЕНЕТИК СИСТЕМАСИ 
Генларнинг роли генетик хабарни, информацияни сақлаш ва узатишдан иборат. 
Информацион хабар ДНК хромасомасида триплет 3 нуклеотид шаклида ёзилади. 
Информация хабар хужайрада РНК синтези орқали яна ДНК га (матрициясига) 
берилади ва специфик оқсилнинг и-РНК ва Р-РНК ва т-РНК орқали синтезига олиб келади. 
Хосил бўлган оқсил молекулалари ўзининг махсус бирикмалари хосил қилади ва улар турли 
хил вазифаларни бажаради. 
Ферментатив қисқатувчи ташувчи, бошқарувчи, химояси оқсил комплекс 
бирикмаларида хосил бўлади. 
МЕМБРАНАДА БОШҚАРИШ УСУЛЛАРИ 
Мембранада бошқариш синтез распад ферментларнинг боғланиши ва ажаралиши 
натижада мембрана ферментларнинг активлиини ўзгариши билан амалга ошади. Мембранада 
ферментларнинг бирикиши ва ажралиши ферментлар активлигини ўзгартиради, оширади ва 
камайтиради. 002 ионлари бошқаруви оқсиллар билан тахсир этиб протеинкиназалар 
активлигини оширади. 
002 специфик холда цитоплазма харакати уларда митоз бўлиниши секрециялар ажратиб 
чиқариш учун зарур. 

---

13 
ЎСИМЛИК ХУЖАЙРАЛАРИНИНГ ОЗИҚ-ОВҚАТ
ОРҚАЛИ ЎЗАРО БОҒЛАНИШИ 
Озиқ-овқат орқали хужайра, тўқима ва органларнинг бир-бири билан боғланиши хам 
диққатга сазовор. М: ўсимлик илдизи баргда фотосинтез натижасида хосил бўлган моддалар 
крахмал, кантга мухтож. Ўсимликларнинг ер устки қисмлари эса сув ва минерал тузларнинг 
илдиз орқали сурилишига боғлиқ. Шу билан биргаликда илдизнинг нормал ўсиши учун 
новда орқали витаминлар В1, В61, РР ўтишига боғлиқ. 
Ўсимликларда хар хил элементларнинг бўлиши моддалар алмашинувига, физиологик 
ва морфологик процессларга тахсир қилади. Оз миқдорда керакли элементлар бўлса хар хил 
ўсимлик қисмларнинг озиқ модда учун зарурлигини оширади, у эса морфологик ўзгаришига 
олиб келади. 
Ўсимликларда бошқаришнинг гормоналга боғлиқлиги фитогормонлар орқали хам 
хужайранинг орган тўқималарига оз миқдорда бўлса хам фитогормонлар физиологик ва 
мофологик ўзгаришларни амалга оширади. Ўсимлик гормонлари паст молекулали органик 
бирикмалари. Улар ўсимлик орган ва тўқималарида хосил бўлиб жуда оз миқдорда хам 
тахсир этади. 
Хайвонлар сингари ўсимликларда хам гормонга ўхшаш модда борлигини биринчи 
бўлиб, 1880 йилда Ч.Дарвин ўзининг ўсимликларнинг харакат қилиш қобилияти асарида 
баён этган. 1909-1910 йилларда Г.Фиттинг ўсимликларда чангланиш ва отланишини ўрганиб, 
қандайдир модда иштирокида ўсимлик «гормони» терминини киритди. Уни кейинчалик 
ўсиш гормони деб аталди.