2 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги андижон давлат университети табиий фанлар факультети

276 
SOG`LOM TURMUSH TARZI VA SOG`LOM OVQATLANISH 
A.A.Mutalipov. G.J.Mirzaolimova 
Andijon Davlat Universiteti 
Moddalar almashinuvida, ya’ni oqsillar, yog`lar va uglevodlarning 
kislorod bilan oksidlanib parchalanishi natijasida energiya hosil bo’ladi. Bu 
energiya organizmda barcha flziologik jarayonlarning to’xtovsiz davom 
etishi uchun sarflanadi. Jumladan, yurak, o’pka, jigar, buyrak, me’da-ichaklar, 
tana muskullari hamda boshqa to’qima va organlarning ish bajarishini, 
yoshlarda esa o’sish va rivojlanishning normal o’tishini ta’minlaydi. 
Hozirgi kunda insoniyat foydali mahsulatlar iste`mol qilish o`rniga, 
organizm uchun zararli mahsulotlar qabul qilmoqda. Natijada turli xil 
yuqumli va xavfli bo`lgan oshqozon -ichak , yurak, buyrak, jigar hamda o`t 
yo`llari kasalliklari paydo bo`lmoqda. Turli xil kasalliklar ovqatlanish 
tartibining o`zgarishi bilan sodir bo`ladi. Organizm uchun zararli bo`lgan 
mahsulotlarga tushonka, kolbasa, galina blanka, rolton, yogurt va boshqa 
mahsulotlardir. 
Tushonka yoki konservalangan baliqlar 10 yilgacha achimasdan turar 
ekan. Sababi shundaki bu mahsulotlar tarkibiga formalin eritmasi 
(formaldegid) qo`shiladi. Bu moddalar organizmda to`planib rak tug`diruvchi 
omil hisoblanadi.
Galina blanka va rolton mahsulotlariga tam berish uchun Ye 621 
glyukanat natriy qo`shiladi. Shu mahsulotlarni iste`mol qilgan insonlarda 
dastlab ko`zi ko`rmay qoladi, miyada qon aylanishi buziladi. Ye 621 
glyukanat natriy allergen modda hisoblanib, astma kasalligini qo`zg`atadi. 
Yogurt – qayta ishlangan qatiq. Uy sharoitida tayyorlangan qatiqlar 
ma`lum vaqtdan keyin tarkibi o`zgaradi. Yogurt esa ancha muddatda ham 
aynimaydi. Yogurt XXI asr texnalogiyasi bo`lib, radiaktiv nurlar bilan 
to`yintiriladi. Buning oqibatida uning tarkibidagi zamburug`lar, bakteriyalar 
yo`q bo`ladi albatta, lekin uni iste`mol qilgan inson nurlanib qoladi.
Mahsulotlar tarkibidagi organik moddalar 60 
o
C da parchalanib ketadi. 
Demak biz oziq –ovqat mahsulotlarni 60 
o
C dan past haroratda pishganda 
iste`mol qilishimiz kerak. Aslidachi yog`imiz 200
o 
C da qiziydi, 
ovqatlarimiz 100 
o 
C da pishadi. Natijada organizmga parchalangan va o`lik 
mahsulotlar kiradi. Lekin organizmga tirik moddalar kirsa hujayralarimiz 
yangilanishi uchun shart-sharoit yaxshilanadi. Yaponiya, Xitoy, Koreya va 
boshqa mamlakatlarda 70% ga 30% formula asosida ovqatlanadi. Ya`ni 
70% tirik mahsulotlar jumladan : kashnich, ukrop, dengiz karami, turli xil suv 
o`tlari, meva va sabzavot mahsulotlari iste`mol qiladi.O`zbekiston sharoitida 
esa ko`pincha 95% ga 5% formula asosida ya`ni 95% o`lik va 5% tirik 

---