20-tema. Xaliq araliq valyuta qatnasiqlari

15.6. Ózbekstan banklerinde xalıq aralıq valyuta munasábetleri
Ózbekstan kommerciya bankleri ǵárezsizlik jıllarında júdá kóp shet el mámleketlerdiń bankleri menen qatar valyutalı operatsiyalardı ámelge asırıwdı yolga qoydı.
Ózbekstanda xalıq aralıq valyuta munosbatlari tiyisli nızam hám normativ hújjetler menen tártipke solinadi. Atap aytqanda, Ózbekstan Respublikasınıń «valyutani tártipke salıw tuwrısında»gi Nızamı usılar gápinen bolıp tabıladı. Bul nızam 1993-jıl 7-mayda qabıl etilgen bolıp, oǵan qatar qosımsha hám ózgerisler kiritilgen.
Ózbekstanda xalıq aralıq valyuta operatsiyaları kepillikli bankler tárepinen ámelge asıriladı. Bul bankler Oraylıq banktiń bas litsenziyasına iye bolıp, olar:
- Ózbekstan Respublikası aymaǵında ashıq valyuta poziciyayi limiti sheńberinde sırt el valyutasın satıp alıw hám satıw boyınsha, sonday-aq, tuwındı finanslıq qurallar tiykarında sırt el valyutasın satıp alıw hám satıw boyınsha tikkeley óz-ara, óz klientleri menen hám de valyuta birjaları arqalı, sonıń menen birge, xalıq aralıq bazarlarda operatsiyalardı ámelge asırıw ;
- Ózbekstan Respublikasınıń banklerinde hám shet el, xalıq banklerinde wákillik esapbetlerine hám de taǵı basqa esapbetlerge iye bolish;
- naq shet el, xalıq valyutasın hám de shet el, xalıq valyutasındaǵı tólew hújjetlerin fizikalıq shaxslardan satıp alıw hám olarǵa satıw operatsiyaların ámelge asırıw ushın ayırbaslaw shaqapshaların ashıwǵa haqılı esaplanadı.
kepillikli bankler tárepinen ámelge asırilatuǵın operatsiyalar, valyuta tuwrısındaǵı nızamǵa kóre ámeldegi xalıq aralıq operatsiyalardı hám kapital háreketi menen baylanıslı valyuta operatsiyalarǵa bólinedi.
Ámeldegi xalıq aralıq operatsiyalarǵa tómendegiler kiredi:
1. Sırtqı sawda, basqa ámeldegi iskerlik alıp barılıwı, sonday-aq, xızmetler kórsetiliwi boyınsha tólewler.
2. Procentler hám basqa dáramatlar kórinisindegi tólewler.
3. Kreditlerdi, qarızlardı úziw ushın yamasa tuwrınan - tuwrı investitsiyalar amortizatsiyasi ushın maqul túsetuǵın summalardı tólew.
4. Sawda menen bogiiq bolmaǵan pul posılkaların ámelge asırıw boyınsha operatsiyalar.
Kapital háreketi menen baylanıslı valyuta operatsiyalarǵa ámeldegi xalıq aralıq operatsiyalar esaplanbaytuǵın barlıq operatsiyalar kiredi.
Atap aytqanda :
1. Investitsiya iskerligin ámelge asırıw.
2. Kreditler alıw hám beriw, lizing operatsiyaların ámelge asırıw.
3. Kóshpelis mulkni satıp alıw hám satıw.
4. Shet el mámleketlerden mablaglarni esapbetler hám amanatlarǵa jalb etiw hám de shet el mámleketlerde mablaglarni esapbetler hám amanatlarǵa jaylastırıw kiredi.