20-tema. Xaliq araliq valyuta qatnasiqlari

15.5.2. Inkasso
Xalıq aralıq esap -kitaplarda qoilaniladigan akkreditivlarning tiykarǵı mánisi sonnan ibarat, kiriper jiberilgen tovarlar yamasa kórsetilgen xızmetler ushın tólewdi undirib alıw maqsetinde óz bankine tiyisli hújjetler menen birge inkasso tólew hújjetin da usınıs etedi.
Xalıq aralıq esap -kitaplardıń inkasso formasında tovarlar háreketi pul háreketinen aldında yuradi. Sol sebepli da bul esap -kitaptı ámelge asırıwda kommerciya kreditining bir kórinisi kórinetuǵın boladı, bul kiriperlami maium dárejede riskka dús boiishiga sebep boladı.
Bul, óz sortbtida, kiriper importeming finanslıq jaǵdayı hám onıń tólewge qábileti haqqında, sonıń menen birge, importer basqa mámleketten boisa mámleket degi siyasiy - ekonomikalıq jaǵdaynı úyreniwi júdá zárúrli esaplanadı.
Xalıq aralıq esap -kitaplardıń forması jergilikli inkasso esap - kitaplar daǵı sıyaqlı, tómendegi basqıshlami óz ishine aladı.
1. Kiriper tavarlami jo'natgandan óz bankine tavarlami jo'natganligini tastıyıqlaytuǵın hújjetler menen birge inkasso hújjetin usınıs etedi.
2. Kiripeming banki inkasso hújjetlerin xalıq aralıq talaplar sheńberinde tayarlanǵanlıǵın úyrenip shıqqannan keyin SFIvT elektron tólew sisteması arqalı imporeming bankine jiberedi.
3. Importeming banki inkasso hújjetleri kelip túskenligi hám tólewdi ámelge asırıp atırǵanlıǵın oǵan xabar etedi hám mablagiami kiripeming bankine jiberedi.
4. Kiripeming banki valyuta mablagiarini onıń esapvaragiga tabıs etkenden keyin bul haqqında xabar beredi.
Xalıq aralıq esap -kitaplardıń inkasso forması qoilanilganda valyuta stuldıń ózgeriwi, importeming finanslıq jaǵdayı jamanlashuvi sebepli tólewdi ámelge asıra almasligi, importeming mámleketinde siyasiy hám ekonomikalıq jaǵdaydıń keskinlashuvi áqibetinde kiriper finanslıq tárepten zálel ko rishi múmkin. Sol sebepli da kiriper xalıq aralıq esap -kitaplami ámelge asırıwda esap -kitaplardıń bul formasın tańlawda júdá ıqtıyatlılıq penen jandasadi.
15.5.3. Bank ótkizbeleri
Xalıq aralıq esap -kitaplarda bank ótkermalari tiykarlanıp kiriper hám importer ortasındaǵı ekonomikalıq baylanıslar turaqlı xarakterge iye boiganda, olardıń finanslıq jaǵdayı bir - birine toiiq málim boiganda hám tiyisli dárejedegi isenim ámeldegi boisagina engiziledi.
Xalıq aralıq esap -kitaplardıń bul forması júdá ápiwayı hám ańsat bolıp, tovarlar kirip etilgennen keyin tólewdi ámelge asırıw ushın importer óz bankine tapsırmanoma arzasın usınıs etedi. Importer banki tapsırmanoma arzada kórsetilgen summanı kiripeming bankine SFIvT elektron tólew sisteması arqalı ótkerip beredi.
Kiripeming banki onıń esapvaragiga kelip túsken aqsha haqqında xabar beredi.
Xalıq aralıq esap -kitaplarda bank ótkermalarining unamlı tárepleri kóbirek importerga tiyisli bolıp, ol alınǵan tovarlar ushın aqsha jetkilikli boisa tólewdi ámelge asırıwı, eger aqsha ámeldegi boimasa yamasa jetkilikli boimasa tólewdi malum múddetke keshiktirishi, alınǵan tavar yamasa shiyki buyımlardan tólewdi ámelge asırmaǵan bolsada paydalanıwı múmkin baladı.