Ibtidoiy jamoa tuzumi dastlabki ijtimoiy tarixi formatsiya edi. Ishlab chiqarish vositalari va ishlabchiqarish maqsulotlarning umumiy tengsizlik ham, sinflar ham odamning odam tomonidan ekspluatatsiya qilinishi ham bo‘lmagan. - Ibtidoiy jamoa tuzumi dastlabki ijtimoiy tarixi formatsiya edi. Ishlab chiqarish vositalari va ishlabchiqarish maqsulotlarning umumiy tengsizlik ham, sinflar ham odamning odam tomonidan ekspluatatsiya qilinishi ham bo‘lmagan.
- Ibtidoiy jamoa tuzumi sharoitlaridayoq vujudga kelgandan va qorxonalar toifasi hukumron sinf hokimiyatini mustahkamlashda katta rol o‘ynadi. Engelsni aytishicha, eng ibtidoiy davrlarda odamlarning o‘z tabiati va ularning tevarak-atrofidagi tashqi muhiti to‘g‘risidagi eng nodon, eng johil, ibtidoiy tasavvurlaridan paydo bo‘lgan din qurldorga ozod jamoatchilar omasini o‘z kuchiga qaram va bo‘yso‘ndirishga yordam berdi. Hukumron sinflar ibtidoiy jamoa tuzumi sharoitlarida odamlarning mehnat faoliyati jarayonida vujudga kelgan va rivojlanib borgan ko‘pgina jismoniy elementlaridan ham foydalandilar.
- Mehnat faoliyati bog‘liq bo‘lgan va ko‘pgincha sehrgarlik harakatlari xarakteriga ega bo‘lgan turli tuman o‘yinlar, raqslar, xorovodlar va musobaqalar barcha markaziy Osiyo davlatlarining ozod aholisi zrtasida tarqalgan edi. Xalq orasida harbiy mashqlarning ko‘pgina turlari ham keng qo‘llanilar edi. Qadimgi Markaziy Osiyoning ko‘p sonli yodg‘orliklari xalq o‘rtasida kurashga, qilichbozlikka doir mashqlar, ko‘p sonli akrobatik mashqlari, dorbozlik va raqs mashqlari, koptok o‘ynash mashqlari va hokazolarning tarqalganligidan dalolat beradi.
Hukumron quldor boshliqlar hokimiyatning kuchayib borishi bilan xalqning jismoniy madaniyat elementlaridan borgan sari ko‘proq darajada hokimiyatning sinfiy maqsadlari yo‘lda foydalanildi. Armiyadagi rahbarlik roliga mansub bo‘lgan aslzoda quldorlar mashqlarning xalq orasidagi turlaridan o‘zlarida jangchi uch o‘n zarur bo‘ladigan sifatlarni kamol toptirish uchun foydalanganlar. Ular maxsus uyushtirilgan jismoniy madaniyat va harbiy jismoniy tayyorgarlik yordamida o‘zlarining oddiy xalq ommasidan ajratib ko‘rsatadigan va bu bilan o‘zlarini yuqori to‘tadigan jismoniy fazilatlarni kamol toptirishga intilar edilar. - Hukumron quldor boshliqlar hokimiyatning kuchayib borishi bilan xalqning jismoniy madaniyat elementlaridan borgan sari ko‘proq darajada hokimiyatning sinfiy maqsadlari yo‘lda foydalanildi. Armiyadagi rahbarlik roliga mansub bo‘lgan aslzoda quldorlar mashqlarning xalq orasidagi turlaridan o‘zlarida jangchi uch o‘n zarur bo‘ladigan sifatlarni kamol toptirish uchun foydalanganlar. Ular maxsus uyushtirilgan jismoniy madaniyat va harbiy jismoniy tayyorgarlik yordamida o‘zlarining oddiy xalq ommasidan ajratib ko‘rsatadigan va bu bilan o‘zlarini yuqori to‘tadigan jismoniy fazilatlarni kamol toptirishga intilar edilar.
- Ayni bir vaqtda qadimgi Markaziy Osiyoning quldor boshliqlari o‘zlarining xalq ommasiga bo‘lgan hukumdorligi va ta’sirini kengaytirishga intilib, ko‘pgina xalq bayramlari an’analaridan keng foydalanganlar; ko‘p sonli musobaqa o‘yinlari, raqslar va xorovodlar bu xalq bayramlarining tarkibiy qismini tashkil etgan.
- Hukumron quldorlar doirasi xalq mashqlari turlaridan o‘z kamolati va ko‘ngil ochish yo‘lida ham keng foydalanganlar. Quldorlar, bir tomondan o‘zlarining bo‘sh vaqtini ko‘pgina o‘yin ov, turli mashqlar bilan o‘tkazar, ikkinchi tomondan, o‘zlari uchun tomoshalar tashkil qilib, ularda ancha chaqqon, kuchli va epchil ozod jamoachilarni ishtirok ettirar edilar.
- Shunday qilib, Markaziy Osiyo quldorlik davlatlarida jismoniy madaniyat elementlarining rivojlanishidagi xarakterli xususiyati shundan ibortaki, ozod dehqonlar orasida rasm bo‘lib kelayotgan xalq jismoniy madaniyati shakllari va xalq o‘yinlari, hamda mashqlarining turlari bilan birga, quldor boshliqlarning bu jismoniy madaniyat elementlarini o‘z obro‘yi va hukumronligin kuchaytirish uchun o‘zlashtirishi va foydalanishiga bo‘lgan intilish yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
