21-Mavzu: Quyi Amudaryo iqtisodiy rayoni. Reja: Tabiiy sharoiti va resurslari. Demografik salohiyati, mehnat resurslari

Xo‘jaligi. Mintaqa iqtisodiyoti agrar-industrial xususiyatga ega. 
Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar respublikada ham jadal amalga 
oshirilmoqda. 90 foiziga yaqini qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishining 95 foizi 
nodavlat sektoriga to‘g‘ri keladi. Shuningdek, bozor infrastrukturasini 
shakllantirish, qulay investitsiya makonini yaratish, geoekologik xolatni 
sog‘lomlashtirishga katta ahamiyat berilmoqda. 
Sanoati. Qoraqalpog‘iston Respublikasi sanoatida 2018 yilda amaldagi 
narxlarda 10911,9 mlrd so‘mlik sanoat mahsulotlari ishlab chiqarilgan. Yalpi 
ichki mahsulotni 1/3 qismin beradi. Respublikada benzin, kerosin, dizel 
yoqilg‘isi, ohaktosh, qoplama materiallar, yig‘ma temirbeton buyumlari, mebel, 
ip tolasi, paxta, tikuvchilik mahsulotlari to‘qimachilik galanteriyasi, o‘simlik 
yog‘i, go‘sht va go‘sht mahsulotlari, non va non mahsulotlari, qandolatchilik, 
guruch, makaron, yon, yorma va boshqa mahsulotlar ishlab chiqariladi. 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi O‘zbekiston Respublikasining 4,2 foiz elektr 
energiyasini, shuncha qurilish sanoati, 4,6 oziq-ovqat, 3,6 foiz yengil sanoat, 5,2 
foiz paxta tozalash sanoat mahsulotini beradi. Keyingi yillarda yoqilg‘i, 
to‘qimachilik, shisha va farfor idishlari sanoati ham tezroq rivojlanib bormoqda. 
Chunonchi, mustaqillik yillarida Qoraqalpog‘istonda Nukus un zavodi (1992-y.), 
Kateks (1993-y,), Elteks (1994-y.), Xo‘jayli shisha zavodi (1995-y.), o‘ndan ortiq 
qo‘shma korxonalar qurildi. Hozirgi kunda bu yerda 95 asosiy sanoat korxonalari 
mavjud bo‘lib, ularda 61,3 ming kishiga yaqin ishchi band. Sanoat rivojlanish 
darajasi o‘sib bormoqda.
2018 yil yakunlariga ko‘ra, Qoraqalpog‘istonda 4353 mln. kVt/s elektr 
energiyasi, 5,8 mlrd. m
3
tabiiy gaz, 164,5 ming tonna neft, 159,9 ming tonna 
paxta, 1,2 ming tonna paxta tolasi, 12,8 ming tonna o‘simlik yog‘i ishlab 
chiqarilgan. 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi elektr energetikasi Taxiyatosh IESiga 
asoslangan. Albatta, bu uncha katta bo‘lmagan issiqlik elektr stansiyasi quyi 
Amudaryo mintaqa iqtisodiyotini jadal rivojlantirish uchun yetarli emas. 
Shuningdek, qazib olinayotgan neft va gaz kondensati, tabiiy gaz miqdorini qazib 
olishni ko‘paytirish evaziga yoqilg‘i energetika sanoatini rivojlantirish mumkin 
bo‘ladi. 
So‘nggi yillarda kimyo sanoati rivojlanishiga katta e’tibor qaratilmoqda. 
Qo‘ng‘irot shahrida mahalliy tuz xomashyosi asosida O‘zbekistonda yagona soda 
zavodi ishga tushirilgan. 
Mashinasozlik va o‘rmon sanoati yaxshi rivojlanmagan. Mashinasozlik 
ko‘proq qishloq xo‘jaligi va yo‘l qurilishi mashinalari ta’mirlashga 
ixtisoslashgan. Ayni vaqtda qurilish sanoati (oxak, marmar, g‘isht ishlab 
chiqarish) birmuncha rivojlangan. Yengil sanoati tarkibida to‘qimachilik va paxta 
tozalash korxonalarining o‘rni katta. Nukusda jun mahsulotlari (kigiz) ishlab 

---

chiqaruvchi kombinat faoliyat ko‘rsatadi, paxta yetishtiruvchi Beruniy, To‘rtkul, 
Amudaryo, Ellikkal’a, Xo‘jayli va boshqa tuman markazlarida paxta tozalash 
zavodlari ishlab turibdi. 
Oziq-ovqat sanoatida asosan, o‘simlik yog‘i Xo‘jayli, Nukus, Qo‘ng‘irot, 
Chimboy, Beruniy tumanlarida, don maxsulotlari va yemning asosiy qismini 
«Qorao‘zak-don» aksionerlik jamiyati beradi. Un sanoati korxonalari Beruniy, 
Chimboy, To‘rtko‘lda rivojlangan. 
Qoraqalpog‘istonda o‘ndan ortiq faoliyat ko‘rsatayotgan qo‘shma 
korxonalar bor. Ammo ularning eksport salohiyati ancha past. Keyingi yillarda 
«Texnomart» O‘zbek-arab qo‘shma korxonasi (fotoxizmat), «Osiyo-vest» 
O‘zbekiston-Germaniya qo‘shma korxonasi (madanli suv va alkogolsiz 
ichimliklar), «Persey» O‘zbek-Rossiya-Litva qo‘shma korxonasi (qishloq 
xo‘jaligi xomashyosini qayta ishlash va realizatsiya qilish), «Sharq-teks» 
Qorakalpoq-Italiya (paxta va uning chiqindilarini kayta ishlash), «Chimboy-
Deri» O‘zbek-Turk (qo‘y va echkilar terisini qayta ishlash, poyabzal ishlab 
chiqarish) qo‘shma korxonalari qurilgan. Shuningdek, dekorativ toshlar 
(marmar), muzqaymoq ishlab chiqaruvchi «Ays-Jayxun» Qoraqalpoq-
Luksemburg, o‘simlik yog‘i beruvchi «Turon» O‘zbek-Rossiya qo‘shma 
korxonalari ham mavjud. «Kart» qo‘shma korxonasida paypoq ishlab chiqariladi. 
Sanoatning hududiy tarkibi o‘ziga xos, taxminan 1/3 qism sanoat mahsuloti 
Nukus shahriga, deyarli 20 foizi Taxiyatosh shahriga to‘g‘ri keladi. Bulardan 
tashqari, Xo‘jayli, Qo‘ng‘irot, Ellikqal’a, Chimboy, Beruniy va Amudaryo 
tumanlarida ham sanoat ishlab chiqarishi birmuncha rivojlangan. Ayni paytda 
Qorao‘zak, Taxtako‘pir, Muynoq va Buzatov tumanlarida bu soha sust 
rivojlangan.