Agar, ya’ni R>R bo‘lsa, avtmobil chala buriluvchanlikka ega bo‘ladi, ya’ni elastik bo‘lmagan shinali avtomobil troektoriyasi bo‘ylab yurishi uchun oldingi g‘ildiraklari kamroq burchakka burilishi kerak.
Adabiyotlar:
1. S.M.Qodirov, M.O.Qodirxonov.
Dvigatel va avtomobillar nazariyasi.
O‘qituvchi 1981 (253-260 betlar)
2. A.S.Litvinov, YA.E.Farobin
Avtomobilь. Teoriya ekspluatatsionnыx svoystv.
Moskva, Mashinostroeniya, 1989. (str. 125…139)
3. Mamatov X.M. va boshqalar. Avtomobillar. Toshkent. O‘qituvchi 1982
(356-364 betlar)
Mavzu: 2.5. “Transport vositalarining turg‘unlik xususiyati”
“Transport vositalarining turg‘unlik xususiyati” mavzusi bo‘yicha tayanch so‘zlar
Turg‘unlik
Ko‘rsatkichlar
Turg‘unlikning yo‘qotilishi
Orqa o‘q bo‘yicha ag‘darilishi
Orqa o‘q bo‘yicha sirpanish
YOn tomonga ag‘darilish
YOn tomonga surilish
Ag‘darilish bo‘yicha kritik tezlik
Sirpanish bo‘yicha kritik tezlik
Oldingi o‘qning sirpanishi
Orqa o‘qning sirpanishi
Avtomobilning sirpanishi
Sirpanishning oldini olish usullari
Tormozlash kuchlarining notekisligi
YUkning joylashuvi
Transport vositalarining turg‘unlik xususiyati
Avtmomobilning turg‘unlik ko‘rsatkichlari
Avtomobilning turg‘unlik xususiyati deb – harakat davrida, tashqi kuch ta’siri ostida o‘z harakat yo‘nalishini o‘zgartirmasa bunday harakat turg‘un harakat deyiladi.
Avtomobil turg‘unligining yo‘qolishi quyidagi hollarda namoyon bo‘ladi. a) avtomobilning bo‘ylama va ko‘ndalang tekisliklarda ag‘darilishi;
b) yon tomonga sirpanishi;
v) etakchi g‘ildiraklarning shataksirab harakatlanishi;
g) avtomobil o‘qlarining yon tomonga sirpanishi;
Avtomobilning turg‘unligi quyidagi ko‘rsatkichlar bilan xarakterlanadi.
 avtomobilning aylana bo‘ylab xarakatlanganda yon tomonga surila boshlash, paytidagi maksimal (kritik) tezligi, km/soat;
 avtomobilning aylana bo‘ylab harakatlanganda ag‘darila boshlash paytidagi maksimal (kritik) tezligi, km/soat;
 avtomobilning g‘ildiraklari ko‘ndalang surila boshlagan paytda yo‘lning maksimal (kritik) nishablik burchagi;
 avtomobil ag‘darila boshlagan paytda yo‘lning maksimal (kritik) nishablik burchagi.
Avtomobilning ko‘ndalang tekislikdagi turg‘unligi
Avtomobilning yon tomonga, chap yoki o‘ng g‘ildiraklariga nisbatan ag‘darilishi, yonaki ta’sir etuvchi kuch yoki avtomobil ko‘ndalang kesimida qiyalik ga yo‘ldan harakatlanganda og‘irligining tashkil etuvchisi ta’sirida ham bo‘lishi mumkin. Avtomobil qiyalikka ega yo‘ldan harakatlanayotgan bo‘lsin.
Avtomobilning harakat to‘g‘ri chiziqli ( )
Ag‘darilish shart  bo‘lsa, u holda B nuqtaga nisbatan moment olamiz, ya’ni 
 o‘rniga qo‘yib
 tenglikni bo‘lamiz.
 bundan:
Bu tenglik avtomobilning yon tomonga ag‘darilishi bo‘yicha turg‘unlik sharti.
Agar  bo‘lsa, yon tomonga ag‘dariladi.
bo‘lsa, harakat turg‘un bo‘ladi.
Avtomobilning ag‘darilishi uning og‘irlik markazining balandligi va koleyasi V ning qiymatiga bog‘liq.
Avtomobilning qiya tekislik bo‘ylab harakati vaqtida kuzovning yonga og‘ishi hisobga olinmaganligi uchun burchakning qiymati amaldagi raqamlardan farq qiladi.
YOn tomonga sirpanmasdan harakatlanish shartini tekshiramiz:
 o‘rniga qo‘ysak,
 bundan:
bu erda:
avtomobilning qiya tekislikda harakatlanayotganda, yonga sirpanmasdan harakatlanishi bo‘yicha kritik burchagi.
Avtomobilning burilish paytidagi ag‘darilish va sirpanish bo‘yicha kritik tezlikni aniqlash
Avtomobil gorizontal yo‘lda, boshqariluvchi g‘ildiraklari burchakka burilagan holda o‘zgarmas tezlik bilan harakatlanmoqda deb qabul qilamiz.
Burilish jarayonida markazdan qochirma kuch paydo bo‘ladi va u avtomobilning og‘irlik markaziga qo‘yilgan. Bu kuch ta’sirida avtomobil yon tomonga ag‘dariladi. Biz yon tomonga ag‘darilish boshlanadi. 
 shartidan foydalanib:
bu erda: markazdan qochirma kuch.
 bundan:
 yoki:
Bu topilgan tezlik burilish paytidagi ag‘darilish bo‘yicha kritik tezlikdir. Sirpanish bo‘yicha tezlikni aniqlaymiz:
bunda:  ishqalanish kuchi:
 bundan:
 m/s.
Bu topilgan tezlik burilish paytidagi sirpanish bo‘yicha kritik tezlikni ifodalaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
