3-ameliy tema: Basiliw sindrominda jaraqatlanǵanlarǵa kórsetiletuǵin birinshi medisinaliq járdem. Suwǵa shókken adamǵa, muzlaǵan, elektr togi urǵan insanlarǵa medicinaliq járdem kórsetiw

ELEKTR TOǴINAN JARAQATLANIW.
Bunday jaraqatlanıwlar texnik yamasa atmosfera elektr quwatı tásirinde júzege keledi. Elektr áspaplardan texnikada hám úy xojalıǵında oqıwsızlıq penen paydalanıw, sonda-yaq bul áspaplardıń nasazlıǵı elektrden jarahatlanıw (elektrotravma) ǵa alıp keledi. Elektr qwatıdan jaraqatlanıwlar: termik; elektrolitik; organizmge mexanik tásirlerge bólinedi. Elektr qwatınıń tásiri onıń kúshi 3-5 mA ge teń bolǵanda sezile baslaydı, 20-25 mA kúshke iye elektr quwatı bulshıq etlerdiń bilqastan qısqarıwına sebepshi boladı. Elektrotravmalardıń sebebi hám geyde bul fakttı anıqlaw jolda qıyın keshedi. Bunnan tısqarı, elektrotravmanı basqa jaraqatlanıwlar (kontaktlı termik kúyiw, elektrotravmadan keyin bálentlikten jıǵılıp jaraqatlanıwlar) menen ańsat adasırıw múmkin. Elektrotravmalar teriniń ıǵallıǵı joqarı bolatuǵın báhár, jaz hám gúz aylarında kóbirek gúzetiledi. Qáwipli, ólimge alıp keletuǵın elektrotravmalar 127-220 V li elektr togı tásirinde júzege keliwi múmkin. Quwatı 10000 V dan joqarı bolǵan elektr togı menen jaraqatlanıwlarda ólim keń kólemdegı kúyiw nátiyjesinde júzege keledi. Tómen kúshleniwli toklardı hám organizm ushın ulıwma zıyansız dep bolmaydi. Sol nárse anıqlanǵan, bir túrli kúshleniwdegı ózgeriwsheń tok ózgermes tokqa qaraǵanda qáwiplirek. Joqarı kúshleniwli toklar menen jaraqatlanǵanda kóplegen elektr tásirindegı kúyiwler gúzetiledi. Tok kúshi onıń kúshleniwine tuwrı hám teri hámde predmetlar qarsılıǵına keri proporsional bolıp, kóp tárepden zıyanlanıwlanıwshını jerden ajratıp turǵan predmet qarsılıǵına baylanıslı. Organizmnıń elektrga qarsılıǵı teriniń qarsılıǵına baylanıslı. Teri kóp jumsaq hám ıǵallıǵı joqarı bolsa, onıń qarsılıǵı sonsha kem boladı. Elektr togınıń denege kiretuǵın hám shıǵatuǵın jolı «tok halqasi» dep ataladı. Tómeni, joqarǵı hám tolıq halqalar harakterlenedi. Tómeńi halqa ayaqdan-ayaqqa qawipi kem. Joqarı halqa qoldan-qolǵa qawipi joqarıraq hám tolıq halqa -bunda tok tek ǵana ayaq-qolardan emes, balki júrekten de ótedi. Toktıń kiriw hám shıǵıw jerleride elektr kúyiwler payda boladı, olarǵa tán ózgerisler «tok belgisi» dep ataladı. Olar teriniń domalaq, ellipssimon yamasa sızıqlı qurǵaq jansızlanıwı formada bolıp, kúlreń, ashıq sarı yamasa sút reńinde, onıń orayı toqraq, shetleri kóterilgen ashıq rengde boladı. «Tok belgisi» átirapında shashlar kuymegen,boladı.Kóbinese, «tok belgisi» onıń kiriw jayında kóbirek formalanadı, shıǵıw jayında ol metal menen kontaktda bolǵanda payda boladı.«Tokbelgileri»elektrtogınıńjolındateriniń bulrılǵan hámbúklengen jerlerindede paydaboladı.Elektrotravmanıń 4-shi dárejesi parıqlanadı. 1-dáreje jaraqatlanǵan kisige bulshıq etlerniń ıqtiyarsız tıtrap-qaqsawı gózetiledi, esi ózinde boladı. 2-dáreje -bulshıq etlerniń ıqtiyarsız titrab-qaqsaw menen birge, nawqas esin joǵaltadı. 3-dáreje esin joǵaltıw menen birge, júrek hám dem alıw funksiyalarınıń buzılıwıda gúzetiledi. 4-dáreje nawqas klinik ólim jaǵdayında boladı. Elektr togı menen jaraqatlanǵanda, onıń klinik kórińisi ulıwma hám aymaqlıq belgilerden quraladı. Ulıwma simptomatika subektiv belgileri ásten túrtki, ashıtıp awrıw, bulshıq etlerdiń ıqtiyarsız qısqarıwları, qaltıraq tutıwı; obektiv belgileri: teri qaplamlarınıń aǵarıwı, geyde kógeriw, silekey bólip shıǵarıwınıń kóbeyiwi, qusıw, júrek átirapındaǵı awrıwdan ibarat. Elektr togınıń biyqastan tásiri joǵaltqannan keyin jaraqatlanǵan adam ózin qattı tyaq jegendey boladı, sharshaq, barlıq denesinde awırlıq seziledi. Bazıda júda itibarsızlıq, párwayı pálek, bazıda bolsa júdá tınıshsızlanǵan jaǵdayda boladı. Olarda puls tezlesip, ıqtiyarsız sidik ajralıwı kúzetiliwi múmkin. Elektrotravma joqarıdan jıǵılıwı menen dawam etse, súyeklerdiń túrlishe sınıwları hám buwınlardıń shıǵıwları kúzetiliwi múmkin. Aymaqlıq jaraqatlanıw kózge kórinip turtuǵın kúyiw menen anıqlanadı. Ádette bul kúyiwler ekinshi dárejeli bolıp, olar termik kúyiwlerden kóbikler hám qızarıwnıń joqlıǵı, kerisinshe, sarı-bawır reń daǵallar payda bolıwı hám bul jaydıń awrıwdı sezibewi menen parıq qıladı; bazıda kúygen jerden qan aǵıp turıwı múmkin. Kúyiw maydanı úlken bolǵgan elektrotravmalarda ishki organlardıń jaraqatlanıwları azǵantay azlaw boladı. Sebebi kúyip kómirge aylanǵan tóqımalar toktıń ishki organlarǵa tarqalıwına tosıq boladı. Kúyiw maydanı kishkantay elektrtravmalar, tok tásirinden keyin júda tez waqıt ishinde anıq shegara payda qılıp, alǵan kúlireń tóqıma dógereginde tınıq aylana payda qıladı. Kúygen jeri dógerektegi tóqımalarda isiw jolında tez rawajlanadı.