3-ma’ruza Mavzu: Gidroliz, gidratatsiya va eterifikatsiya jarayonlari

---

3-ma’ruza 
Mavzu: Gidroliz, gidratatsiya va eterifikatsiya jarayonlari. 
Reja: 
1. Gidroliz jarayonining ahamiyati. 
2. Epixlorgidrin olish texnologiyasi. 
3. Ishqor bilan gidrolizlash orqali spirtlar ishlab chiqarish.
4. Glitserin ishlab chiqarish texnologiyasi. 
5. Olefinlar gidratatsiyasi. 
6. Atsetilen gidratatsiyasi.
7. Murakkab efirlar olishdagi umumiy usullar. 
8. Eterifikatsiya jarayoni texnologiyasi. 
1. Kirish. Gidroliz jarayoni organik sintez sanoatida katta ahamiyatga ega. 
Gidrolizni yog‘lar, sellyuloza va uglevodlarga qo‘llash bilan sovun, glitserin, etil 
spirti va boshqa muhim mahsulotlar olinadi. 
Organik sintez sohasida gidroliz jarayoni yordamida C
2
-C
5 
spirtlar, fenollar, 
oddiy efirlar, oksidlar, to‘yinmagan birikmalar, karbon kislotalar va ularning 
hosilalari, atsetaldegid va boshqa moddalar olish mumkin. Yuqorida ko‘rsatilgan 
moddalar organik sintezda oraliq mahsulot sifatida monomerlar, fenollar, akril-, 
metakril kislota efirlari, xlorolefinlar, akrilonitril olishda, shuningdek, gidroliz 
mahsulotlari plastifikatorlar va surkov moylari, erituvchilar, pestitsidlar, sirt-faol 
moddalar sifatida qo‘llaniladi. 
Suv yoki ishqorlar ta’sirida o‘rin olish yoki ikkilamchi almashinish 
jarayonlariga gidroliz reaksiyalari deyiladi. Ularni C-Cl, C-O, C-N va boshqa 
bog‘larni parchalanishi bo‘yicha sinflash mumkin. Bunda xlorli hosil alar uchun 
xlorni 
almashinishi 
hisobiga 
boradigan 
gidrolizdan 
tashqari, 
ishqoriy 
degidroxlorlash sodir bo‘lib to‘yinmagan birikmalar yoki α-oksidlar hosil bo‘ladi: 
RCl + HO
-
→ ROH + Cl
-
RCHCl-CH
3
+ OH
-
→ RCH=CH
2
+ Cl