3-mavzu: hosil qiluvсhi, qoplovснi va asosiy to‘qimalar ularning turlari va tuzilisнi

O‘TKAZUVCHI BOG‘LAMLAR. 
UMUMIY TUSHUNCHA: O‘tkazuvchi bog‘lamni o‘simliklarda 
ikkita asosiy qism tashkil etadi. 1).Ksilema (yog‘ochlik), 2).Floema (lub). 
O‘tkazuvchi bog‘lam orasida boshqa to‘qimalar tirik parenxima, suv 
naylari, sklerenxima ham bo‘ladi. Yog‘ochlik va lub to‘qimalari 
murakkab to‘qimalardir, bularning tarkibiga o‘tkazuvchi, mexanik, zahira 
oziq saqlovchi to‘qimalar kiradi. 
Yog‘ochlik to‘qimalari 3ta quyidagi to‘qimalardan tuzilgandir: 
1.Suv naylari yoki traxeidlar. Bular ko‘tariluvchii oqimni bajaradi. 
2.Yog‘och parenximasi. Bular zahira oziq to‘playdi. 
3.Yog‘och tolalari – zichlik beradi. 
Lub to‘qimasining tuzilishida ham 3 xil to’qimalar ishtirok etadi: 
1.Elaksimon naylar (tushish oqimini bajaradi). 
2.Lub parenximasi (zahira oziq to‘playdi). 
3.Lub tolalari (zichlik beradi). 
Boshlang‘ich lublarda lub tolalari bo‘lmaydi. 
Ksilema va floemaning tolali naylari bog‘lami har xil o‘simliklarda 
har xil tuzilgan, kontsentrik, kollaterial, bikollaterial va radial. 
Bog‘lamdagi ksilemani floema yoki floemani ksilema o‘rab olgan bo‘lsa 
kontsentrik bog‘lam deyiladi. Bunday bog‘lam bir pallalik o‘simliklarda 
va paporotniklarda uchraydi. 
2).Floema bilan ksilema yonma-yon joylashib, ichki tomonda 
ksilema, tashqi tomonda floema joylashsa kollaterial o‘tkazuvchi bog‘lam 
deyiladi. Bu bog‘lamning asosiy qismini ksilema tashkil etadi. Ildizning 
birlamchi tuzilishida ksilema ildiz markazida radial nurlar hosil qilib 
joylashib ksilema nurlari orasida floema bo‘ladi. Bu bog‘lamni radial 
bog‘lam deyiladi. Bunday bog‘lam yuksak o‘simliklar ildizlarida va 
plaunlar poyasida uchraydi. 
Tarkibida kambiy bo‘lgan eniga o‘sadigan bog‘lamga ochiq bog‘lam 
deyiladi. Yopiq o‘tkazuvchi bog‘lamda floema bilan ksilema orasida 

---

kambiy qavati bo‘lmaydi va eniga o‘sa olmaydi. Bu yopiq bog‘lam bo‘lib, 
bir pallali o‘simliklarda uchraydi.