3 Yirtqich qushlarning yoppasiga qirilishi qur va kuropatka kabi qushlaniing kamayishiga olib keladi

C) DastlabkixordalilaE-boshskefetsizl^pa^do bo%an

D) Fotosintez, ko*p Imjayralforganiimlar, jiiisiy ko'payish paydo bo‘lgan

52. Qalqondorlar kamaygan (a)davrda paydo bo’lgan organzimlami va qalqandor baliqlar paydo bo’lgan(b) davr necha yil davom etganligini anqiqlang,

A) a-stegosefallar;b-30 mln yil

B) a-stegosefallar;b-60 mln yil

C) a-sudralib yumvchilar;b-70 mln yil

D) a-panjaqanotlilar;b-70 mln yil

53.0’simliklar qumqlikka chiqqan davr uchun xos hususiyatni aniqlang.

A) faqat trilobitlar avj olib rivojlangan

B) Suvo‘tlar keng tarqalgan

C) Poleozoy davrining tarkibiy qismi

D) korral poliplar paydo bo'lgan

54. Biosfera evolutsiyasini Ikkinchi bosqichi uchun xos javobni aniqlang.

l.ko‘p hujayrali organizmlar xilma-xilligining ortishi tufayli biosfera stmkturasining murakkablashuvi. 2.Bu bosqichning asosiy omili abiotik evolutsiya hisoblanadi. 3.Bu davr kembriy erasidan boshlanib, hozirgi zamon odamlari paydo bo‘lishigacha davom etgan, 4,Biosfera evolutsiyasining birinchi va ikkinchi bosqichlari faqat biologik qonuniyatlar natijasida kechadi, shuning uchun bu bosqichlami birlashtirib biogenez davri deyiladi A)l,2 B)I,4C)2,3D)3,4

55, Qaysi davrda sutemizuvchi hayvonlar, qushlar hukmron bo‘lgan?


A)poleogen B)yuqorigi uchlamchi

C)pastki uchlamchi D)to’rtlamchi


56. Ochiq urug'li o‘simliklar paydo bo'lgan (a), Ochiq umg‘li o‘simliklar hukmronlik qilgan (b) va Ochiq urug‘Ii o‘simliklaming xilma-xilligi ortgan (c) davrlami aniqlang.

A) a-bor;b-toshko’mir;c-penn B) a-perm;b-bor;c-toshko’mir C)a-toshko’mir;b-yura;c-perm D) a-trias;b-yura;c-bor

57. Yuksak sporali o‘simliklar kelib chiqqan davrai aniqlang. A)ordovik B)devon C)toshko’mir D)bor

58. Umurtqa qaysi davrda paydo bo’lgan?

A)ordovik B)devon C)toshko’mir D)bor

59. Xlorofill paydo bo’lgan paytga xos belgini aniqlang.

A)jinsiy hujayra paydo bo’lgan B)xorda paydo bo’lgan C)chang hujayra paydo bo’lgan D) chig’anoq paydo bo’lgan

60. Tishning qaysi qavatida P (fosfor) bo’ladi?

A)emal B)dentin C)segment D)tishda p bo’lmaydi

61. Oqsifnuklein kislota, lipoprotein, xlorofill, ATF, hujayra membranasi, dentin suyak to'qimasi. Keltirilganlar ichida ham azot ham fosfor saqlovchilarai sonini aniqlang.

A)3 taB)4 taC)5 ta D) I ta

62. Fosfor azot va ugleroddan farq qilib ?

A) uning davriy aylanishi uzoq davom etadf..

B) biosferani gazsimon qobig’ida bo’lmaydi

C) o’simliklar ildizi tomonidan o’zlashcpIadi :4

6) tuzibolida o’zlashtiriladi

63:01tmgugurt davriy aylanishi|bchunto’g’riijavobniiopinang. :

A) Suvda yaxshi eiish xususiyatiga ega bo‘lgaa sulfatlar olsimliklar uihun asosiy oltitigi^iat inanbayi hisoblai^ch'. '

B) 0‘simliklar sulfatlami o‘zlashtirib, oltingugurt saqlovchi uglevodlarni sintez qiladi

C) Hayvonlar oltingugurtni organik birikmalar orqali o‘zlashtiradi.

D) 0‘siinlik va hayvonlar nobud bo'lib, redutsentlar toinonidan parchalangandan keyin oltingugurt tashqi inuhitga qaytariladi

64. Oltingugurt davriy aylanishi uchun noto’g’ri javobni topmang.

A) Chirituvchi bakteriyalar faoliyati natijasida oqsillar takribidagi oltingugurt vodorod bilan birikib, vodorod sulfit holida tuproqqa to'planadi.

B) Xemosintezlovchi bakteriyalar H2S ni produtsentlar o‘zlashtira oladigan sulfitargacha oksidlaydi.

C) Insonlar tonionidan energiya olish inaqsadida tarkibida ko‘p miqdorda oltingugurt saqlovchi moddalaming yoqilishi atmosfera tarkibida oltingugurt oksidlari ko‘payishiga olib keladi.

D) tuproqda oltingugurt oksidi suv bug‘i bilan reaksiyaga kirishib, sulfat kislotani hosil qiladi.

65. Biogen elementlami davriy aylanishi orasida o‘xshashliklami aniqlang.

A) l.elementlaming davriy aylanishi energiya oqimi bilan bog‘liq; 2.oziq mahsulotlari tarkibiga kimvchi kimyoviy elementlar organizmlardagi biokimyoviy jarayonlarda ishtirok etadi, bu elementlar anorganik tabiatdan tirik organizinlarga va qaytadan tabiatga qaytariladi

B) Telementlaming davriy aylanishi moddalar oqimi bilan bog‘liq; 2.oziq mahsulotlari tarkibiga kiruvchi kimyoviy elementlar organizmlardagi biokimyoviy jarayonlarda ishtirok


Bilim


Harakat


Nalija



A)kam sonli turlar, B)noyob turlar, C)subdominant turlar.

D)ko'p sonli tez nobud bo'ladigan turlar

32,lnson yoki turlardan xo'jalik faoliyati

jarayonida biotsenozga zarur yetkazmagan holda foydalanishi mumkin?

A)dominant turlar, B)subdominant turlar. C)noyob va dominant turlar. D)dominant va subdominant turlar

33.Turlaming fazoviy strukturasiga ta'rif bering?

A) populyatsiya individlarining o'zlari egallgan hududida tarqalishi

B) turlannng biotopda gorizontal va vertikal yo'nalishlarda taqsiinlanishi

C) turlaming biotopda katta qismini egallab tasodifiy tarqalishi

D) A-B

34.0'rmonlaming birinchi yarusini qaysi o'simliklar tashkil etadi? I)o'rmon yong'og'i. 2)eman. 3)kalina. 4)nok. 5)cheian. 6)terak.

7)jo'ka. 8)yovvoyi olina. 9)shumtol. 10)yertut. ll)yo'sinlar

A)2,6,7,9. B)8,4,5. C)l,3,8,10. D)3,10,ll

35.0'nnonlaming ikkinchi yarusini qaysi o'simliklar tashkil etadi? l)o'nnon yong'og'i. 2)eman. 3)kalina. 4)nok. 5)chetan. 6)terak.

7)jo'ka. 8)yovvoyi olina. 9)shuintol. 10)yertut. ll)yo'sinlar

A)2,6,7,9. B)8,4,5. C)l,3,8,10. D)3,10,11

36.0'mionlaming ikkinchi yarusini qaysi o'simliklar tashkil etinaydi? I )o'nnon yong'og'i. 2)eman. 3)kalina. 4)nok.

5)chetan. 6)lerak. 7)jo'ka. 8)yovvoyi olma. 9)shi;mtol. 10)yertut.

I i'^b'sinlar

/^2,6,8.9. B)M,5. C)13|8,..10. D)3,10,IM' .

37.0’raionlarning birinchi yarusini qaysi o'simliklar tashkil etinaydi'-’ l )o'nnbn ybhg'og'i. 2)enian. 3)kaiina. 4)nok.

5) chetah. 6)ierakvi.7iio’ka. 8)yovvoyi olma. 9)shuintol.

in Ijyo'sinlar

A)2,6,7,9, B)8,4.5. C)I.3,S,I0. 0)4.5,8,10,11

38.0'nnoniarning uchinchi yanisini qaysi o'siinliklar tashki! etadi? 1 )o'nnon yong'og'i. 2)eman, 3)kalina. 4)nok. 5)chetan.

6) terak. 7)jo’ka. 8)yovvoyi olma. 9)shumtol. I0)yertut.

II )yo’sinlar

A)2,6,7,9. B)8,4.C)l,3,8,t0. 0)4.5,8,10,11

39.0’nnonlaming besliinchi yarusini qaysi o'simliklar tashkil etadi? 1 )o'nnon yong'og'i. 2)eman. 3)kalina. 4)nok. 5)chetan.

6) terak. 7)jo'ka. 8)yovvoyi ohna. 9)shuintol, 10)yertut.

11 )yo'sinlar

A)2,6,7.9. B)I0.I I, C)I.3.8,I0. D)4.5,8,10

40. Quyidagi berilgan o'simliklar quyosh energiyasini o'zlashtirilishiga binoan nechta guruhga ajratish mumkin?

A)5. B)3. C)4. D)6

41. Tabiiy populyatsiyalarda individlar tarzda

taqsiinlanishi mumkin? x)bir tekis. y)bir qator. flguruhii. z)tasodifiy. in)bir necha qator. n)teng taqsimli

A)X,F.N. B)X.F.Z. C)M.N.F. D)Y.M.F

42. Me\ alari yirik va og'ir bo'lgan o'siinliklarni ko'rsating? l)o’nnon yong'og'i. 2)bug'doyiq. 3)shumtol. 4)eman. 5)kedr.

7) seyshell

A)l,4,5,7. B)l,4,7. C)2,3,5. D)2,6.7


43.Mevalari yirik va og'ir bo'hnagan o'simliklarni ko'rsating? l)o'rmon yong'og'i. 2)bug'doyiq. 3)shumtol. 4)einan. 5)kedr.

7)seyshell

A)l,4,5,7. B)l,4,7. C)2,3,5. D)3.6.7

44.0’simliklaming gumh bo'lib yashashi qanday qulaylik(lar)ni yuzaga keltiradi? l)sovuqdan himoyalanish, 2)issiqdan hiinoyalanish. 3)shamolga qarshi tura olish. 4)suvdan samarali foydalanish. 5)dushmandan himoyalanish

A)4.3. B)i.2.3.5. C)1.5. D)1.4.3.5

45. Hayvonot olamining qaysi sinf vakillarida ota-onalaming g'amxo'rlik qilish sababli avlodning yashovchanligi ortadi?

A) Baliqlar .amfibiyalar.

B) sudralib yumvchilar.qushlar. C)sutemizuvchilar va qushlar.

D)sutemizuvchilar va primatlar

46. Pingvinlaming hayot tarzini ko'rsating?

A)oila. B)to'da. C)prayz. D)koloniya

47.Sherlar uchun mantiqiy bog'liq bo'lgan atamani aniqlang? A)to'da. B)poda. Opryad. D)koloniya

48. Pavianlar podasida ovqatlanish joyi tomon harakat qilayotganda individlar holatini aniqlang?

1 )ikkinchi halqada urg'ochihr. 2)ichki halqada yosh individlar va homilador urg'ochilar. 3)birinchi halqada yirik erkaklar.

4)birinchi halqada qari individlar 6)ikkinchi halqada yosh individlar.

A)3.l.5. B)l.2.4. 02.4.3.5..,;,,D)barcl^,javoblar to'g'ri

49. Payiapl)iy: podasiga yiiiqijh hayvonJhujum cjilgan vaqta ihdiviilaFlibiatint aniqlang?

Uikkibchi halqada iirg'ochihr, 2)ichki;fealqada yosh individlaf va , hbmilador urg'ochnar. 3)birinchi halqada yirik erkaklar.

4)birinchi halqada qari individjar 6)ikkiiichi halqada yosh 'Tndividlar.

A)3.6.2 B)t.2.4. C)2.4.3,5. D)barchajavoblar to'g'ri

50. Qaysi hayvonlarning yakka fomialari hududiy jiliatdan birlashib koloniyalarni hosil qiladi? a)qaldirg'och. b)ustritsa. c)pingvin. d)midiya.

A)b,c.d. B)a. C)a.c. D)b.d

51 .Qaldirg'och va pingvinlar koloniyasida qaysi hayotiy funksiyalar kelishilgan holda amalga oshadi?

A) tashqi muhitning abiotik ta'siri.

B) oziq topisli.

C) dushmandan himoyalanisi. D)polapon tarbiyasi

52. Qaysi koloniyalarda individlar o'rtasida vazifalar o'zaro taqsimlangan?

a)ustritsa. b)qaldirg'och. c)teimit. d)pingvin, n)chumolilar. v)arilar. w)pavian.

A)a.b.d. B)a.v.n. C)a.n. D)d.v

53. Qaysi koloniyalarda individlar o'rtasida vazifalar o'zaro taqsimlanmagan?

a)iistritsa. b)qaldirg'och. c)termit. d)pingvin. n)chumolilar. v)arilar. w)pavian.

A)a.b.d. B)a.v.n. C)a.n. D)d.w

54. Biotsenozning gorizontal strukturasiga misol keltirilgan

holatlami davoni ettiring? 'Bo'ri gaiasi oson ov qilsa, "

A) otiar galasining bo'rilardan himoyalanishi qiyin bo'ladi

B) ollar podasi bo'rilardan himoyalanislii qiyin bo'ladi.

Ootlar koloniyasi bo'rilardan himoyalanishi oson bo'ladi


Bilini


Harakat


Nalija





hayvonlar, qushlar hukmronlik qilgan 8)Sudralib yuruvchilar(dinozavrlar) hukmronlik qilgan 9)Trilobitlar va korall poliplari avj olib rivojlangan 10)ochiq urugMi o’simliklaming xilma-xilligi ortgan.

A)a-I.9.10 b-8,5 c-7 B)a-I.2.3 b-7.5.4 c-8.9,6

C)a-9.10b-8.5.6c-5 D)a-5 b-8.5.6 c-9.10

7. Eralarga xos maMumot to’g’ri ko’rsatilgan javobni aniqlang.

a)arxey b)proterazoy 1 )jinsiy ko’payish paydo bo’lgan 2)sianobakteriyalar keng tarqalgan 3)Dastlabki xordalilar- boshskeletsizlar paydo bo’lgan 4)Bir

hujayralilar,kovakichlilar,chuvaIchanglar,inoluskalar,ignatanlilar,t rilobitlar keng tarqalgan 5)Xaltali va yo'ldoshli sutemizuvchlar haqiqiy qushlar paydo bo’lgan 6)Hashorotlar yordamida changlanuvchi o’simliklar paydo bo’lgan 7)sutemizuvchi hayvonlar, qushlar hukmronlik qilgan 8)Sudralib yuruvchilar(dinozavrlar) hukmronlik qilgan 9)Trilobitlar va korall poliplari avj olib rivojlangan 10)ochiq urug’li o'simliklaming xilma-xilligi ortgan. A)a-1.5.6 b-3.4 B)a-1.2.10.7.8 b-3.9.6 C)a- 1.2b-3.4 D)a-1.9.7.5.3 b-2.4.6.8.10

8. Dastlabki quruqlik o' simliklami belgilang A)ulotriks riniya

laminariya B)spirogira kuksoniya xlominadomanada Oporfira kuksoniya D)riniya kuksoniya

9. Dastlabki quruqlik o'simliklari qaysi o'simliklardan kelib chiqqan? A)yo’sinlardan B)qirqbo’gimlardan ko’p hujayrali yashil suvo’tlardan C)dengiz suv o’tlaridan D)ko’p hujayrali yashil suvo'tlardan

10. Dastlabk| qumqliW'^liayv0nlarini belgilang A^OIrgimcbak falanga kanai*>B)Kaltakesak bacp quEbaqa

C)Chayon 0’rgimchak D)0’rgimchak kaltakesak

I LNechi raln yil avval Aibiibiyajar (a) Reptiliyalar (b) Wi, ||' fSutemizuvchi va qushlar (c) kelib chiqqan?

A) a-200-230mln b-230mln c-SOOinln

B) a-400min b-500mln c-IOOmln

C) a-380mln b-300mln c-200-230mIn

D) a-380mln b-350mln c-200-230mln

12. To’g’ri javobni toping.

A) ba!iq kaltakesak-plakoxelis;o’txor kaltakesak-brontazavr; ilon kaltakesak-mezozavr

B) ilon kaltakesa-plakoxelis; o’txor kaltakesak-mezozavr; baliq kaltakesak-ixtiozavr

C) janubiy maymun-pitekantrop; maymun odam-avstralopitek

D) baliq kaltakesak-ixtiozavr; o’txor kaltakesak-brontazavr; ilon kaltakesak-mezozavr

13. To’g’ri javobni toping.

A) toshbaqalar avlodi-plakoxelis; uch shoxli kaltakesak-ixtiozavr

B) yirtqich kaltakesak-tritsopetoprs; toshbaqalar avlodi-tiranozavr

C) toshbaqalar avlodi-pleziozavr; uch shoxli kaltakesak- tritsopetoprs

D) toshbaqalar avlodi-plakoxelis; yirtqich kaltakesak-tiranozavr

14. Proterozoy erasiga xos bolgan malumotlar to’g’ri berilgan javobni aniqlang l)3500mln yil davom etgan 2)2700mlnyil davom etgan 3)Prokariotlar yashagan 4)Umurtqasizlarning barcha tip vakillari 5)Dastlabki xordalilar-boshkeletsizlar paydo bolgan 6)sianobakteriyalar keng tarqalgan

A)1.4.5 B)2.4.5 C)I.5.6 D)1.4.6

15.01imlaming fikriga ko’ra qumqlikka dastlab bakteriyalar va sianobakteriyalar eukariotlar paydo bo’!idshidan nechi yil avval


chiqqan. A)3.5-3.2mlrd yil B)3.5-3.2mln yil C)3.5-4.0mlrd yiF D)3.5mln yil

16. Qalqondorlar kamaygan.Panjaqonotli baliqlar stegosefallar paydo bo'lgan. Yuksak sporali o’simliklar kelib chiqqan, Bu ma’lumotlar qaysi era qaysi davrga tegishli?

A)mezazoy;Trias B)paleozoy;Bo’r

C) paleozoy;Devon D)proterazoy;Ordovik

17. Paleozoy erasinig perm davriga xos bo’lgan to’gri

ma'lumotlami toping. A)Bu davr 55mln yil davom

etgan;Amfibiyalar keng tarqalgan B)Bu davr

70mln yil davom etgan;Reptiliyalar rivojlangan C)Reptiliyalar rivojlangan;Yirtqich tishli kaltakesaklar kelib chiqqan D)Bu davr 55mln yil davom

etgan;Trilobitlar qirilib ketgan

18. Yura davriga xos bolmagan javobni belgilang.

A) Mezozoy erasiga mansub;Yopiq um'gli osimliklar avj olib rivojlangan

B) Paleozoy erasiga mansub;58mlrd yil davom etgan

C) Mezozoy erasiga mansub;58 mln yil davom etgan

D) Paleozoy erasiga mansub;ochiq umg’li o’simliklar hukmronlik qilgan

19. Biosfera evolutsiyasining birinchi va ikkinchi bosqichlari faqat biologic qonuniyatlar natijaida kechadi, shuning uchun bu bosqichlami birlashtirib nima deb aytiladi?

A) biogenez B)biosfera C)noosfera D)biogeotsenoz

20. Lemurlar, ken^ovonlilarjkeyioiX)q- « * %'

i parapitekIar,driopUeklaming paydpbo^an. Uchishgai

moslashgambashapotlar soni ortgan: Bu;;:ma’lumotlar tjaysi qaysi davrgaiegishli ekanligini ^qlarig. A)0aynazqy;PaIeogen

B) Kaysazoy;Neogen C)Meza?!|y;Yura D)Raleozoy; Perm

2:l :Bidsferarang insbri tomomdan tubdan o’zgartirilgan;yangi , qobig’l nima deyiladi?

A)noosfera B)noogenez C)biosfera D)biogenez

22. Noosfera tushunchasini fanga kim kiritgan?

A)Eduard Lerua B)Vemadskiy C)A,B D)Tensli

23. To’g’ri javobni toping

A) Biosferaning inson tomonidan tubdan o’zgartirilgan yangi qobig’I noogenez deyiladi

B) Taxminan 60 ming yil avval biosfera rivojlanishiga imson faoliyati bilan bog'liq ekologiyaning yangi-antropogen omili o’z hissasini qo’sha boshladi

ONoosfera biosfera rivojlanishining oliy bosqichi hisoblanadi

D)Vernadskiy noosfera tushunchasini taklif etgan

24. Kishilik jamiyati va tabiat o’rtasidagi o’zaro munosabatlami o’rganuvchi fan nima deb nomlanadi. A)noogenez B)iioogenika Obiosfera D)biogeotsenoz

25. Noogenika faning asosiy maqsadi (a) va asosiy vazifasi (b)

to’g’ri ko'rsatilgan javobni aniqlang 1 )Sayyoramizdagi hayotni saqlab qolish va kelejagimizni ta’minlash uchun bugungi kunni rejalashtirish 2) Inson va tabiat munosabatidagi muvozanatni saqlash 3)o’simliklaming yangi navlarini yaratish 4)hayvonlami yangi zotlarini yaratish. A) a-1.2.3 b-4 B)a-I.2 b-3.4 C)a-3.4 b-

1.2 D)a-1 b-2

26. Primatlaming dastlabki ajdodidan nechi xil va qanday hayvon guruhlari kelib chiqqan

A)2xil; Maymun va odam


Bilim


Harakat


Natija





8.1kkinchi trofik darajani qaysi organizmlar tashkil etadi? 1) produtsentlar 2) fitofaglar 3) go'shtxo'rlar 4) hammaho'rlar 5) destruktorlar A) 2.4 B) 3, 4 C) 3, 5 D) I

9, Uchinchi trofik darajani qaysi organizmlar tashkil etadi? I) produtsentlar 2) fitofaglar 3) go'shtxo'rlar 4) hammaho'rlar 5) destruktorlar A) 2.4 B) 3, 4 C) 3, 5 D) I

10. To'rtinchi trofik darajani qaysi organizmlar tashkil etadi? I) produtsentlar 2) fitofaglar 3) go'shtxo'rlar 4) hammaho'rlar 5)

destruktorlar A) 2.4 B)3, 4 C)3, 5 D)3

11 Biogeotsenozning turg'unligi nimaga bog'liq? A) trofik darajadagi turlaming kamligiga B) trofik darajadagi turlaming ko'pligiga C) trofik darajadagi turlaming xilma-xilligiga D)

A.B.C

12. Quruqlikdagi beshinchi trofik darjaga mansub hayvonni aniqlang?

A) lochin B) suvsar C) qizilishton D) mo'ylovdor baliq

13. Quniqlikdagi to'rtinchi trofik darjaga mansub hayvonni aniqlang?

A) lochin B)suvsar C) qizilishton D) mo'ylovdor baliq

14. Quruqlikdagi ikkinchi trofik darjaga mansub hayvonni aniqlang?

A) lochin B) suvsar C) qizilishton D) mo'ylovdor baliq

15. Quruqlikdagi uchinchi trofik darjaga mansub hayvonni anlqlang? :

Ajjochin B) syvsar C) qizilishion D) mo'yjaydor baliq

16. N6to'g’itfikmi aniqlang?

: A) ozi;q zarlfiridagi harbir organizm muayyau trofikidarajaga tegishli'bo'iadi it'

B) organizmlarfimg oziq zanjiridagi o'iiii trofik daraja deyiladi. C) oziq zanjirining bir nechta bo'g'imga legishli bo'lgan organizmlar yig'indisiga trofik daraja deb ataladi D) har qaysi biotsendzda moddalar almashinuvi kuzatiladi

17. Chiriyotgan zamburug'lar qoldiqlariga ninia deb ataladi? A)destruktor. B)dentrit. Odetrit. D)destraktor

18. Ekosisteinada moddalaming aylanishi to'liq amalga oshishi uchun qaysi funksional guruli organizmlar bo'lishi shart?

I )konsumentlar, 2)redutsentlar. 3)produtsentlar. 4)destruktorlar. 5)destraktorlar.

A)1.5. B)2.4.5. C)1.3.5. D)l.3.4

19.0ziq zanjiri atamasini fanga kim kiritgan?

A)I934-yil Ch Elton. B)1928-yil. D Elton C)l920-yil. Eduard Zyuss, D)1875-yil.Vemandiskiy

20.Oziq zanjiri nimadan boshlanishi mumkin?

Oyashil o'simliklardan 2)detritlardan. 3)destruktorlardan. 4)detraktorlardan

A)1.4. B)2.3. C)2.4. D)l,2

21 .Zamburug va hayvon detritlarining parchalanishida qatnashadigan organiznilami ajrating? 1 )detritofaglar. 2)destruktorlar. 3)redutsentlar, 4)destraktorlar

A)1.2.3. B)l.2.4, 02.3.4. D)l.3.4

22.0'simlik detritlarining parchalanishida qatnashadigan organizmlarni aniqlang'?

A)1.2.3, B)l.2.4. C)2.3.4. D)l.3.4


23.Detrit tipidagi oziq zanjir necha bo'g'imli bo'ladi?
A)l-2. B)2-3. C)4-5. D)4-6






24.Produtsent tipidagi oziq zanjiri necha bo'g'inli bo'ladi?

A)l-2. B)2-3, C)4-5. D)4-6

25.0'tloq tipidagi oziq zanjir to'g'ri berilgan qatomi aniqlng?

A) o’simlik>o'simlikxo'r hashorot>yirtqich hashorot>hashorotxo'r qush>yirtq1ch qush

B) o’simlik>o'simlikxo'r hashorot>yirtqich qush

C) o'simlik>detrit>geterotrof chuvalvhang>termit

D) to'kilgan barg>tuproq

bakteriyalari>chuvalchang>zamburug’>yirtqich hashorot

26.Dentrit tipidagi oziq zanjir to'g'ri berilgan qatomi aniqlng?

A) o'simlik>o’simlikxo’r hashorot>yirtqich hashorot>hashorotxo'r qush>yirtqich qush

B) o'simlik>o'simlikxo'r hashorot>yirtqich qush

C) o'simlik>detrit>geterotrof chuvalvhang>termit

D) to'kilgan barg>tuproq

bakteriyalari>chuvalchang>zamburug'>yirtqich hashorot

27.Suv havzalari uchun ozuq zanjirini aniqlang?

A) suvo'tlari>dafniya>siklop>qizilko'z>cho'rtan

B) suvo’tlari>suklop>olqbug'a>redutsent

C) fitoplankton»zooplankton>qizilko'z>redutsent

D) suvo’tlari>qizilko’z>dafhiya>siklop>redutsent

28. Chiriyotgan yo'g'och qoldiqlariga nima deb ataladi? A)destruktor. B)dentrit. Odetrifi D)destraktor O

29. Tabny populyatsiyalarda individlar jlarzda;

taqsim!anisHl;inui|ikin emas'? x)bir tekis. y)bir qator. f)guriihli. zjtasodifiy. mjbiritiecha qalor. n)teng taqsimli:;

A)X.F:N. B)X.F;Z. C)M.N.;;lD)Y.M.F

30 - tirik organizmlar jamoasi. ulaming yashash muhitlari,

moddalar va energiya almashinuvi majmuyi sanaladi.

A)Biomlar B) Ekotizim C)Ekosfera D)Populyatsiya

31. ”Biogeotsenoz”lar uchun xos bo'lgan xususiyatlami aniqlang,

1 .Quruqlikdagi ekologik sistemalami ifodalash uchun «biogeotsenoz» atamasi qoMlaniladi, 2.Asosan biotik tarkibiy qismlardan tashkil topadi 3,Biogeotsenoz quruqlikning moddalar va energiya almashinuvi kechadigan, biolik (biotsenoz) va abiotik (biotop) tarkibiy qismtari yig‘indisidir.4. Ekosistemalar oziq moddalar bilan ta'minlanishiga ko‘ra biogeotsenozlarga nisbatan ko‘proq avtonom, ya’ni boshqa ekosistemalardan mustaqildir.

5. Har qaysi biogeotsenozda moddalar aylanishi amalga oshadi,

6. Biogeotsenozlarda moddalaming davriy aylanishida faqat avtotrof organizmlar ishtirok etadi,

A)l,3,5 B)l,3,5,6 02,3,4,5 D)2,4,5

32. Moddalarning davriy aylanishida bajaradigan vazifasiga ko‘ra. turlar qanday funksional guruhlarga bo‘linadi?

A) Produtsentlar, konsumentlar, redutsentlar.

B) Avtotrof va geterotrof

C) Avtotrof,konsument D)Konsument .redutsent,destruktor

33..Produtsentlarga mansub organizmlar guruhini ajrating, EKallima 2,Ko'lbuqa 3.Yo'ng'ichqa 4.oltingugurt bakteriyalari 5.SUV yong'og i 6,zarpechak 7.poliksina 8.epifitlar

A)l,3,5 B)2,3,6 C)3,5.6.8 D)3,4.5,8

34.Yorug‘lik va kimyoviy energiyadan foydalanib, anorganik moddalardan organik birikmalarini siniezlaydigan organizmlami aniqlang.


Bilini


Harakal


Nalija



A) Hamkorlikda yashashga moslanish

B) Nasl qoldirishga qaratilgan moslanish

C) Tashqi muhit sharoitiga moslanish

D) Oziq topishga qaratilgan moslanisBundan 100 mln yil ilgari

71.Inson omili qaysi biomassaga kuchli ta’sir ko’rsatadi?

A) Okean biomassasi B) Quruqlik biomassasi

C) Tuproq biomassasi D) 0’simlik biomassasi

72.Qausi biomassa turida hayot notekis tarqalgan?

A) Okean biomassasi B) Quruqlik biomassasi

C) Tuproq biomassasi D) 0’simlik biomassasi

73.0keanda fotosintezni amalga oshiradigan organizmlar va ular tarqalgan qatlamni toping.

A) Produsentlar, lOOOm

B) Produsent va suvo’tlar lOOOm

C) Produsentlar, 100 m

D) Suvo'tlar, 100 m

74.0kean biomassasini hosil etadigan organizmlar ozuqa zanjirini tuzing.

a. qisqichbaqasimonlar. b. suvo’tlar. c.sodda organizmlar. d. mayda baliq. e. yirtqich baliq fqushlar A) a-b-c-d-e B) b-c-a-d-f

C) b-a-c-d-f D) b-c-a-f-d

75.0kean tubida bo’ladigan bakteriyalaming ko’pi tirik moddaning qaysi flmksiyasini bajaradi?

A) Gaz alnjashish. B) Destmktiv j

C) Bnergetll t>) Tr^sport

76. Bundan 100 mhn yil ilgari dengiz bilan qlpi^ngan Markaziy Osiybdan qanday|konlar tojinlgan? ii| |ii'

j^) Ohak vabo’r konlari 'I J ii::; %

. B) Kremniy ya qhak konlari 1|„ fi || 'sy:;

: C) Ohak va i&ranizydm %:i:iP

D) Kremniy va bo’r konlari

77. Bundan 100 mlin yil ilgari dengiz bilan qoplangan Markaziy Osiyodan topilgan konlardan qaysi hayvon qoldiqlari topilgan?

A) Mikroskopik hayvonlar

B) Ildizoyoqlilar chig’anoqlari

C) Nurlilaming kremniysi

D) Nurlilar chig’anoqlari

78. Tuproq biomassasi nima?

a.O’sim!iklar uchun yshash muhiti . b. Xilma -xil organizmlarga ega biogeosenozlar yig’indisi. c. Tuproqda yashaydigan barcha tirik organizmlar. d Tuproqdagi o’simlik vahayvonlar biomassasi.

A) a,b,c,d B) a,b,c C) a,b D) a

79. Tuproq biosenozlarini ko’proq qaysi organizmlar hosil qiladi? l.Krot 2.Ko’rsichqon 3. Yumronqoziq 4.Lishaynik. 5.Bakteriyalar 6. Mikroorganizmlar 7.Hasharotlar . S Hasharot lichinkalari 9.0’simlik ildizlari lO Chuvalchanglar

,1 l.Yo’sinlar.

A) 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10.

B) 2,3,5,6,7,8,9,10,11

C) 1,2,3,6,7,8,9,10

D) 2,3,6,7,8,9,10

80. Tuproq biosenozlarini qaysi organizmlar hosil qilmaydi? LKrot 2.Ko’rsichqon 3. Yumronqoziq 4.Lishaynik, 5.Bakteriyalar 6, Mikroorganizmlar 7.Hasharotlar . 8,Hasharot


lichinkalari 9.0’simlik ildizlari 10.Chuvalchanglar l l.Yo’sinlar,

A) 1,4,5,11 B)2,3,5,6 C) 1,2,3,6

D) 7,8,9,10


81. Yomg’ir chuvalchangi 2 ha yerda qancha tuproqni o’z ichaklari orqali o’tkazadi?

A) 2 ha yerda 50 t B) 1 ha yerda 501 C) 2 ha yerda 25 t C) 2 ha yerda 250 t

82. Tuproqni yuz qavatida yashovchi qaysi organizmlar tuproqni fotosintez jarayoni orqali kislorodga boyitadi?

A) Ko’p hujayrali ko’k- yashil suvo’tlar va sianobakteriyalar

B) Bir hujayrali yashil suvo’tlar va sianobakteriyalar

C) Xlorella va xlomidomonada

D) Bir hujayrali suvo’t va bir hujayrali ayrim hayvonlar.

83. Tuoroqni kislorod va mineral tuzlar bilan boyituvchi omil nima?

A) Yomg’ir suvlari

B) Qorlar erishidan hosil bo'lgan suvlar

C) Atmosfera havosi

D) A va B

84. Tuproqdagi to’xtovsiz jarayon qaysi?

A) Unumdorligining oshishi

B) 0’simlik va hayvon qoldiqlarining destruktorlar tomonida parchalanishi

C) Gaz almashinuvi

D) Moddalar almashinuvi

85-Tuproq biomassasida kunduzi (I) vaikechasi^ll) sodir bdllad^dh jafaybntlar qaysilar? 1::'::

LHarcS^t pasayadi 2.Harorat oshadi, 3.Harorat o’zgjuinaydi. 4.02 tuproqqa o’tadi 5. C02 tuproqqa o’tadi; 6. C02ajraladi.

7.H2S ajraladi. 8.NH3 ajraladi

,.A) i-2.6.7,8 b) i-2lxzs 11-1,4.5

C) 1-1,4 I-2,6,7,8 C) I-2,3,6,7,8 1-1,4

86. Tuproqqa o’tgan 02 gazi (a) va azot gazi (b) qaysi jarayonlarga sarflanadi?

A) a- moddalami oksidlash uchun, b-tugunak bakteriyalar faoliyati uchun.

B) a- o’simlik va hayvonlarning nafas olishlari uchun, b-azot fiksatsiyalovchi bakteriyalar tomonidan o’zlashtiriladi

C) a-,b-moddalar almashinuvida ishtirok etadi.

D) a-tuproq yuza qismidagi organizmlar nafas olishi uchun, b- metan gazi hosil bo’lishi uchun

87. Biosferada moddalaming davriy aylanishi uning qaysi tarkibiyqismlarida kuzatiladi?

LTog’jinslari 2. Tabiiy suvlar 3. Gazlar. 4.Tuproq.

5..0’simliklar 6.Hayvonlar. 7.Mikroorganizmalar

A)7,6,5,4,3,2,l B) 1,2,3,4,5,6

0 2,3,4,5,6,7 D) 1,3,4,5,6,7

88. Biosfera mavjudligini ta’minlovchi, butunligi va barqarorligini ta’minlovchi muhim omil nima?

A) Biokimyoviy sikl

B) Biogeokimyoviy sikl

C) Moddalaming davriy aylanishi

D) Biogen migratsiya

89. Moddalarning geologik davriy aylanish nima?

A) Yer sayyorasi miqiyosida quyosh energiyasi hisobiga sodir bo’ladiga biologic muhim moddalarning 1 bo’g’indan 2-siga o’tishi


Bilim


Harakat


Nadja





B^Fitoplankton^dafhiya^siklop^-^zooplankton-^baliq chavoqlari-^yirtqich baliq^redutsent

C) Fitoplankton(suvo’tlar)-^zooplankton(dafniya,sikIop)-^baliq chavoqlari (qizilko'z baliq)-^yirtqich baliq(gainbuziya)-^redutsent

D) Fitoplankton(suvo'tlar)->zooplankton(dafniya,siklop)-^baIiq chavoqlari (qizilko'z baliq) -^yirtqich baliq(cho'rtan,olabug'a)-^redutsent

50. Tabiiy jamoalar (l)jihatdan tubdan farq qilsa-da, (2)

bo‘yicha o‘xshash bo‘ladi

A) l- turlar tarkibi,2-trofik strukturasi

B) 1 -trofik strukturasi ,2- turlar tarkibi

C) l-organizmlar soni,2- turlar tarkibi

D) I- turlar tarkibi,2-organizm soni

51. Trofik darajalarga xos bo'lgan to'g'ri javoblarni ajrating.

I -Oziq zanjirida turlaming joylashgan o‘miga qarab, biogeotsenoz (ekosistema)laming trofik darajalari farqlanadi. 2.Trofik darajalar soni oziq zanjiri bo‘g‘inlari soniga teng bo‘lmaydi. 3,Avtotrof organizmlar birinchi trofik darajani tashkil etadi. 4,lkkinchi trofik daraja (birinchi tartib konsuinentlar)ga go‘shtxo‘rlar kiradi 5.Har bir trofik darajaga bir necha tur kiradi, 6,Biogeotsenozning turg‘unligi trofik darajalar turlarining xilma-xilligiga bog'liqdir. A)l,2,3,5 B)2,4,6 C)l,3,5,6 D)2,3,4,6

52. Quyidagilardan “Oziq to'ri “uchun mos kelmaydigan javoblarni ajrating,

1. Agar biogeotsenozning biror a'zosi yo‘qolsa tizim buzilmaydi. chunki organizmlar bQ§hqa oziq manbalaridan foydalanadh2,Qirg'iy faqal bir xil bir xil oziq zanjiriga mansub hayvbnlarni tutibyeydi 3,TTOfik zanjirlar bir -biriga bogjiq einas ya chalkashish hbsil qi,lma^(ii.4. Oziq to‘ridabir oziq z^irinifig bo‘g‘inlari boshqa zanjirning tarklbiy qismi bo‘ladi.S. Bif'turhing :.;b‘ziturli xil oziq zanjirlarintng bo'g'ini sifati'da ularhi o‘zaro bog‘lai|turadi .6.Qirg'iy faq^at uchinchbtfofik darajaiti egall^di. ■'A)1.3.5m)2:3i6'02,4,6 D) 1,4.5

53.0‘tloq( I). ko‘l(2), chiriyotgan to‘nka(3). dengiz(4), ninabargii o‘rmon(5), daiyo(6) kabi ekosistemalaming qaysi birini biogeotsenoz deb atash mumkin?

A)l.2.4,5,6 B)3,4.5,6 C)2,3,5,6 D)l,2,6

54. Quyidagi berilgan organizmlar ishtirokida detrit tipidagi oziq zanjirini tuzing:

ilon(l), nobud bo‘1gan qush(2), tuproq bakteriyalari(3), pashsha lichinkalari(4). baqa(5), mog‘or zamburug‘lari(5), mineral inoddalar(6)

A)2^3,4^

55. Funksional guruhlar va ularga mansub hayvonlar o‘rtasidagi muvofiqlikni aniqlang. Funksional guruhlar. 1. Produtsentlar. 2. Konsumentlar. 3. Redutsentlar,

Vakillari: a) oq qayin; b) bug‘u; d) yomg‘ir chuvalchangi; e) laqqa baliq; f) qo‘ziqorin; g) lishaynik, h) laminariya; i) chirituvchi bakteriyalar; j) dafniya.

A)l-a,g,h 2-b,d,ej 3-i B)l-a,g,i 2-b,d,ej 3-h C) l-b,e,h 2-a,dj 3-i D) 1- b,d,e, 2-a,g,h 3-i

56. Oziq zanjiri bo‘g‘inlarini to‘g‘ri ketma-keilikda joylashtiring: o‘rgimchak( 1), ari(2), chittak(3), olma daraxti(4), qirg‘iy(5).

A)2,4,l,3,5 B)4,2.1,5.3 C)4,2,1.3.5 D)2,4.l,5.3

57. Biomassa tushunchasiga mos keluvchi to'g'ri javoblami ajrating.

I .Ekosistemada moddalarning uzluksiz davriy aylanishi, shuningdek. energiyaning yo‘nalishli oqimi sorlir bo‘ladi. Buning






natijasida organizmlar biomassasi hosil bo‘ladi. 2.Muayyai

ekosistemada jamlangan, barcha organik va anorganik

moddalaming umumiy miqdori ekosistema biomassasini tashkil
etadi. 3.0‘simliklar biomassasi fitoinassa deyiladi 4. hayvonlar
biomassasi gidrobiomassa deyiladi.5. Ekosisteina biomassasi
quruqlik ekosistemalarida maydon birligida quruq organik modda
massasi birligi bilan: g/m2, kg/m2, kg/ga, t/km2, bilan
ifodalanadi. 6. suv havzasi ekosistemalarida qumq organik modda
massasi birligi bilan: g/m2, kg/m2, kg/ga, t/km2, bilan
ifodalanadi.

A)l,3,5 B)2,3,6 C)2,4,5 D)l,2,3,6

58. Quyidagilardan noto'g'ri fikmi aniqlang.

A) Produtsentlar quyosh energiyasi hisobiga birlamchi mahsulotni hosil qiladi va qabul qilinadigan quyosh energiyasining hammasini biomassada to‘playdi.

B) Ekosistema biomassasi va uning biologik mahsuldorligi bir- biridan keskin farqlanadi. C)Ekosistemada organik moddaning hosil bo‘lish tezligi biologik mahsuldorlik deyiladi. D)Mahsuldorlik vaqt birligida (soat, sutka, yil), maydon biriigida (kvadrat metrlar, gektar) yoki hajm birligida (suv ekosisteinalari uchun litrlarda, kub metrlarda) sintezlangan biomassa miqdori bilan ifodalanadi.

59. Ekosistemada qaysi xususiyatga ko'ra birlamchi va ikkilamchi inahsuldorlik farqlanadi?

A) Ekosistemadagi turlar xilma- xilligi va individ zichligiga ko'ra.

B) Organik inoddalar va biomassaning hosil bo'lish tezligiga ko'ra

C) Tiklanishi va yangilanishi uchun qaysi modda va energiyadan foydalanishiga ko‘ra

D) Hosil bo'ladiga mahsuiot biomassasiga ko ra

6p.Birlaraclii inahsuldorlik qaysi ofgamzmlar ishtirokida vaqaysi j^ayonda hqsil qilinadi? '

AjBarcha yashil o'simliklar ishtirokida fotosihtez jafkyonidCv BiFotbsinlezyoki/xemosintez jarayonida a\ totfof orgahizinlar (produtsentlar)ishtirokida.

CjXemosintbllovchibakteri^Mlaf islitirokida .Xeihosintez jarayonida ,

D)Konsuinentlar va redutsentlar ta'sirida organik moddalaniing qisman parchalanishi natijasida.

61. «1% qoidasi» ga inos keluvchi to'g'ri javoblarni aniqlang,

I Quyosh energiyasining 100% dan taxminan 1% i xlorofill tomonidan o‘zlashtiriladi va organik molekulalar sintezida foydalaniladi 2,quyosh energiyasining 99% i qaytariladi, issiqlikka aylantiriladi yoki suv bug‘lanishiga sarf1anadi.3.quyosh energiyasining organik moddalar kimyoviy bog‘lari energiyasiga aylanishi sainaradorligi o‘rtacha 99% ni tashkil etadi.4. quyosh energiyasining organik moddalar kiinyoviy bog‘lari energiyasiga aylanishi samaradorligi o‘rtacha l%ni tashki! etadi 5.ikkilamchi malisuldorlikka bog'liq bo'ladi 6. Birlamchi mahsuldorlikka bog'liq bo'ladi.

A)l,2.3,4 B)2,4,5 C)3,4,6 D)l,2,4,6

62. Tropik o‘rmonda( I), tundrada (2), okeanda (3), clio‘lda (4) I m2 maydonda yiliga mahsuldorlik necha gr quruq moddalami tashkil etadi?

a-2200 g, b-3g,c-l40g,d-125g

A) 1 -a,2-c,3-d,4-b B)l -b,2-a,3-c,4-d

C) l-a,2-d,3-c,4-b D) l-d.2-c,3-a,4-b

63. Trofik darajalarda oziqning o‘zlashtirilganlik darajasi nimaga bog'liq(l)va necha foizni(2)taskil qiladi?

A) l- oziq tarkibiga; b-17-25%

B) a- oziq tarkibiga va organizmning biologik xususiyatlariga b- 17-25%


Bilim


Harakat


Natija



D) 1-3, II-2, III-5, IV-4, V-1

33. Tirik moddaga xos boMmagan xususiyatni toping.

A) Tirik modda evolyutsion yuksalish xususiyatiga ega.

B) Tirik moddada hosil boMgan kimyoviy bogMar o'zida katta energiya saqlaydi.

C) Tabiiy kuchlar ta'sirida organizmlaming harakatlanishi faol harakat hisoblanadi.

D) Tirik modda tashqi muhitga adaptatsiya xususiyatiga ega.

34. Tirik moddaga xos boMmagan xususiyatni toping,

A) Harakatlanish orqali tirik organizmlar organic moddalar va energiyaning 1-joydan 2-joyga ko'chishini ta’minlaydi.

B) Tirik modda individlar yigMndisidan iborat.

C) Tirik modda quyosh energiyasini transformatsiya qiladi.

D) Tirik modda faol va passiv harakatlanadi

35. Tirik moddaga xos boMgan xususiyatni toping

A) Organizmlaming energiya sarfi hisobiga mustaqil harakatlanishi faol harakatlanish hisoblanadi.

B) Tirik modda evolyutsion yuksalish xususiyatiga ega emas.

C) Tirik modda alohida individlardan iborat.

D) Tirik modda morfologik va kimyoviy bir xillik bilan taTiflanadi.

36. Tirik moddaga xos boMgan xususiyatni toping

A) Baliqlarning suv oqimiga qarshi suzishi tabiiy kuchlar ta'sirida boMadi.

B) Yeming tortish kuchi ta’sirida harakatlanish faol harakatlanish d^jladi. II

Clllli'ik organizm 1 aniing hayotiy jarayonlari va kimyoviy reaksiyalarbetartib ravishda kechadi. - v

D)Tirik moddatar fasl^i ifiuhit sharoitiga yuksak darajada ||' moslashgam l|