301- guruh talabasi Turg’unboyeva Xurmatoyning «Magnit maydonining toklarga va zaryadlarga ta’siri»

1.Doimiy magnit maydonining tokli otkazgichlarga o’zaro ta’siri. Amper kuchi.
Magnit maydonning manbai - tokdan iboratdir, qo’zg’almas elektr zaryadlari atrofida fazoda elektr maydon, harakatlanuvchi zaryadlar, ya’ni elektr toki atrofida, faqat magnit maydon hosil bo’ladi.
Paralel kuchlarning o’zaro ta’sirini 1820 yilda fransuz olimi Amper aniqladi ya’ni bu r
Amper qonuni deb quidagicha ta’riflanadi. Paralel tokning o’zaro ta’sir kuchi
(F_A ) o’tkazgichlardan o’tayotgan toklarning (I, I₂) kuchlariga o’tkazgichni orasidagi masofaga teskari proporsional, ya’ni r
(1) yoki F_A

Magnit maydondagi tokli o’tkazgichga ta’sir qiluvchi kuchni ham Amper aniqlagan
Bu quyidagicha ta’riflanadi. Magnit maydon induksiya vektori ( _В ) magnit maydonni miqdori jixatidan xarakterlovchi fizik kattalikdir, ya’ni: «Magnit maydonning biror nuqtasidagi induksiya vektori deb, maydonning shu n uqtasida kiritilgan magnit momenti bir birlikka teng bo’lsa tokli yopiq konturga ta’sir qiluvchi maksimal aylantiruvchi kuch momentiga mikdor jixatidan teng bo’lgan fizik kattalikka _r aytiladi»,Uning matematk ifodasi quyidagicha:

B =Tл

ya’ni o’lchov birligiTesli (Tl)].
Magnit induksiya chiziqlari deb, shunday egri chiziqlarga aytiladiki, uning har bir nuqtasiga magnit induksiya vektori urunma ravishda yo’nalgandir. Uning yo’nalishini Parma qoidasiga asosan aniqlash mumkin.

Magnit maydondagi tokli o’tkazgichga ta’sir qiluvchi kuch quyidagigan teng, ya’ni
Amper kuchi: F_A=B^.I^.l^.sinα - bu Amper qonuning matematik ifodasidir. Bundan quidagi ta’rifni aytish mumkin, ya’ni gap qo’l qoidasi bo’yicha: «Agar ochiq chap r qo’lning kaftiga ( _B ) indeutsiya vektorining utkazgich uzunligi (1) ga proporsional tashkil etuvchisi tushayotganda, to’rt barmoq (I) tokning yo’nalishi bilan mos tushsa,
90 ga kirilgan bosh barmoq o’tkazgichga ta’sir qiluvchi ( F_A) Amper kuchining yo’nalishini ko’rsatadi». Bu Amper qonuni ta’rifidir. Amper qonunida magnit
r
maydon induksiya vektorining son qiymatini aniqlash mumkin: B= yoki
B= H (H- magint maydon kchlanganligi vektori). Magnit maydon harakatlanayotgan zaryadli zarraga ta’sir qiluvchi kuch - Kuchi deb ataladi, ya’ni magnit maydondagi quvatli o’tkazgichga tasir qiluvchi Amper kuchining vujudga kelishini Lorens quyidagicha tushuntirdi: o’tkazgichda tokni hosil qiluvchi tartibli harakrerlanayotgan zaryadlarga magnit maydon ta’sir qiladi. Amper qonunida foydalanib, maginit maydonda harakatlanuvchi zaryadga tasir etuvchi kuchni topish mumkin. Ya’ni Amper qonunidagi tok kuchi I ni I= j. S=q…v.n.S deb yozish mumkin. Bunda: j-tokning zanjirli, S-vtkazgichning ko’ndalang kesim yuzasi, q zaryad, n -zaryadlar konsentraksiyasi, v -zaryadning tezligi. Uni e’tiborga olsak.

F_A=q.v.n.s.l.sinα=q.v. B Nsinα,
Bunda F= =q.v.B sinα. Lorens kuchini xisoblash mumkin .
Demak Lorens kuchi quyidagicha ta’iflanadi . “Bir jismli magnit maydonda r
harakatlanayotgan zaryadga ta’sir qiluvchi Lorens kuchi darajaning F_л zarrachaning zaryadiga (q) ga, uning tezligiga (v) magnit maydoning induksiyasiga ( B ) va v tezlik bilan B induksiya vektorlari orasidagi burchakning sinusiga to’g’ri
proporsional. F_л kuchining yo’nalishi chap qo’l qoidasi asosida aniqlanadi. «Agar
ochiq chap qo’lning kaftida B induksiya vektrning zaryad tezligiga (v) perpendikulyar tashkil etuvchisi tushayotganda to’rt barmoq musbat zaryadining yo’nalishi bilan mos tushsa 90⁰ kerilgan bosh barmoq zaryadga ta’sir qiluvchi F_л
Lorens kuchining yo’nalishini ko’rsatadi»