304-gurux talabasi jumayeva mahbubaning “ ” fanidan

2.2. Ta’limda strategik menejment tushunchasi va uning ahamiyati
Biz bir yilga rejalashtirganimizda don sochamiz, o’n yilga rejalashtirganimizda daraxt ekamiz. Agar butun umrga rejalashtirsak, kishilarni o’qitamiz va tarbiyalaymiz.
Xitoy xalq maqoli
Strategik menejment muassasaning maqsadlariga erishish uchun strategik qarorlarni qabul qilish metodologiyasi va ularni amaliy ravishda amalga oshirish usullarini o’z ichiga olgan ilmiy bilimlar sohasi.
Strategik menejmentning mohiyati atrof-muhitning kutilayotgan xatti-harakatlariga asoslanib, kelajakda kerakli natijalarga erishish uchun muassasa hozirgi paytda nima qilishi kerakligini aniqlashdir. SHu bilan birga, muassasaning hozirgi (yaqin) vaqtdagi harakatlari aniqlanadi va amalga oshiriladi, bu unga aniq kelajakni ta’minlaydi. Uzoq muddatli va strategik rejalashtirish o’rtasidagi asosiy farq kelajakni talqin qilishdir. Uzoq muddatli rejalashtirish tizimi kelajakni tarixiy rivojlanish tendentsiyalarini ekstrapolyatsiya qilish orqali bashorat qilish mumkinligini taxmin qiladi. Uzoq muddatli rejalashtirish tizimida maqsadlar muassasaning har bir asosiy bo’linmasi uchun ishlab chiqilgan dasturlar, byudjetlar va foyda rejalariga o’zgartiriladi. Strategik rejalashtirish tizimida kelajak o’tmishdagidan yaxshiroq bo’lishi kerak degan taxmin mavjud emas va kelajakni ekstrapolyatsiya yo’li bilan o’rganish mumkin deb ishonilmaydi. SHuning uchun, birinchi navbatda, muassasaning istiqbollari tahlili o’tkaziladi, uning vazifasi tendentsiyalarni, avflarni, shuningdek ushbu tendentsiyalarni o’zgartirishi mumkin bo’lgan alohida favqulodda vaziyatlarni aniqlashdir.
Strategik menejment - bu muassasaning uzoq muddatli maqsadlari va harakatlariga, raqobatdoshlariga nisbatan muassasaning hayotiyligi va kuchini kuchaytirish uchun o’zaro bog’liq bo’lgan uzoq muddatli chora -tadbirlar yoki yondashuvlar doirasiga kiradigan muassasani boshqarish funktsiyasi.
Strategiyani shakllantirish - harakatlar yo’nalishi va uning aniqvositalari menejmentning yadrosi va yaxshi menejmentning muhim belgisidir.
Strategik menejment - muassasa faoliyatining uzoq muddatli maqsadlari va vazifalarini belgilash bilan bog’liq bo’lgan boshqaruv faoliyati, uning maqsadlariga erishishga imkon beradigan, uning ichki imkoniyatlariga mos keladigan va tashqi talablarni idrok etishda davom etadigan atrof-muhit o’rtasidagi munosabatlarni saqlab turish. Atrof-muhit sharoitlarining beqarorligi darajasi oshishi bilan strategik boshqaruvga yo’naltirish zarurati ortadi.
Strategik menejment strategik qarorlarni qabul qilish va amalga oshirish jarayoni bo’lib, uning markaziy bo’g’ini muassasaning o’z resurs potentsialini o’zi ishlayotgan tashqi muhitning imkoniyatlari va tahdidlari bilan taqqoslashga asoslangan strategik tanlovdir. “Strategik menejment” atamasi ishlab chiqarish darajasidagi joriy boshqaruv va yuqori darajadagi menejmentni farqlash uchun o’tgan asr 60-70 yillarining boshlarida joriy qilingan. Bunday farqlash zarurati o’zgaruvchan sharoitda muassasa rivojlanishini boshqarishning yangi modeliga o’tish bilan bog’liq.
Strategik menejment ta’lim muassasasining istiqboldagi maqsadi va imkoniyati bilan xodimlar manfaatini uyg’unlashtirishga mo’ljallangan uzoq muddatli boshqaruv usulidir, boshqacha qilib aytganda, strategik maqsadni amalga oshirishga qaratilgan faoliyatdir.Aksariyat rahbarlar turli sabablarga ko’ra, strategik boshqaruvga jiddiy yondashmaydilar.
Buning ayrim sabablarini keltiramiz:

• 
  Ko’pchilik rahbarlar ta’lim muassasasining joriy rejalarini tuzishni afzal ko’rishadi, kundalik vazifalar bilan cheklanishadi. Bunday hol ularni ta’lim muassasasining istiqboli to’g’risida fikrlashga undamaydi;
  
• 
  Axborot almashinuv tizimining mukammal emasligi natijasida yuqori pog’onadagi rahbariyatning quyi bo’g’in ahvolini to’liq tavsiflovchi axborotga ega bo’lmasligi, muammoning tub ildizini ko’rishga xalaqit qiladi;
  
• 
  Ko’pchilik rahbarlar ta’lim tizimi faoliyatini bilish nuqtai nazaridan o’zlarini yuqori baholaydilar. Ular odatda, salbiy ma’lumotlarni tan olishmaydi va ularga o’zgartirish kiritishga (asl ma’lumotni berkitishga) urinishadi;
  
• 
  Ko’pgina rahbarlar mavjud holat yordamida ta’lim muasasasining nufuzini saqlab turishga harakat qilishadi. Ular yangilikka intilishmaydi, xodimlar tomonidan innovatsiyaga bo’lgan tashabbusni qo’llab-quvvatlashmaydi;
  
• 
  O’tkinchi muvaffaqiyat rahbarlarning eski rahbarlik uslubini qo’llashga majbur qiladi. Aynan shunday holat bugungi kun yoki istiqboldagi holatni inkor etishga undaydi.
  

SHunga o’xshash sabablar tufayli, ko’pchilik rahbarlar ta’lim muassasasi jiddiy muammolarga yuz tutgandagina, strategik menejmentga murojaat qiladi. Barchaga ayon qonuniyatga binoan, agar biz boshdanoq qaerga ketayotgannmizni bilmasak, shubhasiz borishimiz lozim bo’lmagan joydan chiqishimiz aniq. SHu bois, ta’lim tizimida mavjud muammolarni bartaraf etishda strategik menejmentning o’rni beqiyosdir.
Mukammal tuzilgan strategiya ta’lim muassasasining uzoq muddatli istiqboli bilan bog’liq bo’lgan maqsadlari, vazifalari va siyosatini belgilab, quyidagi asosiy savollarga javob beradi:
o Bizning ta’lim muassasamiz ertaga qanday bo’lishi lozim?
o Bugungi kunda asosiy faoliyatimiz nimadan iborat?
o Bizning maqsadimiz, vazifalarimiz va yutuqlarimiz nima?
o Quyilgan maqsadlarga erishish uchun nimalar qilishimiz lozim?
Strategik menejment uch bosqichdagi jarayonni o’z ichiga oladi:
- Strategik rejalashtirish bosqichi (strategiyalar ishlab chiqish, strategik taxlil va tanlov)
- Strategik tashkillashtirish bosqichi (strategiyani tadbiq etish, amalga oshirish)
- Strategik nazorat va tartibga solish bosqichi (strategiyani baholash, ishontirish va ijroni baholash)
Strategik rejalashtirish - bu ta’lim muassasasining raqobatbardoshligini ta’minlash va rivojlantirish maqsadida, unga ta’sir etuvchi ichki va tashqi omillarni, ta’lim muassasasining mavjud holatini tahlil etish jarayonidir.
Strategik tashkillashtirish - ta’lim muassasasining tanlagan strategiyasining nisbatan to’liq va samarali bajarilishini ta’minlashni tashkil etishga moslashuv jarayonidir. Aslida bu moslashuv qabul qilingan strategiyadan kelib chiqib, ta’lim muassasasining maqsad va vazifalari tizimini ishlab chiqish, uni o’zgartirish va resurslar bilan ta’minlashdan iborat. Strategik tashkil etish ko’pincha butun strategik boshqaruvjarayonining eng qiyin bo’g’ini hisoblanadi, chunki bu har bir kishidan o’ziga xos talabchanlikni taqozo qiladi. Buni samarali amalga oshirish rahbarning xodimlarini to’g’ri rag’batlantirishiga bog’liq, bu esa, san’at hisoblanadi.
Strategik nazorat va tartibga solish - ta’lim muassasasi erishgan holatining tahlili va baholash jarayoni bo’lib, pirovardida strategik maqsadlarga to’liqroq erishishni tashkil etishdan iborat.