31. Davlat mexanizmi

43. HUQUQ TUSHUNCHASI, BELGILARI, MOHIYATI VA PRINSIPLARI


Huquq tushunchasi (yuridik ma’noda)- bu davlat tomonidan o‘rnatiladigan yoki ma’qullanadigan, o‘zida erkinlik, tenglik va adolat tamoyillarini ifodalaydigan, ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishga qaratilgan, bajarilishi umummajburiy bo‘lgan yurish - turish qoidalari yig‘indisi.
Huquqning mohiyati deganda uning mazmuni va maqsadi tushuniladi. Huquqning mazmuni va mohiyati uning asosiy va barqaror xususiyatlarini namoyon etadi. SHu bilan birga, huquqning mohiyatini belgilashda quyidagi ikkita jihat, ya’ni, har qanday huquq eng avvalo, ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi vosita vazifasini bajarishi hamda mazkur vosita kimning manfaatlariga xizmat qilishi alohida ahamiyat kasb etadi.
Huquqning mohiyati davlatning ijtmioiy-iqtisodiy tuzumi, siyosati, axloq, madaniyat va boshqa hodisalar bilan o‘zaro bog‘liq bo‘ladi. O‘z mohiyatiga ko‘ra huquq umumijtimoiy xarakterga ega. Bu quyidagilarda namoyon bo‘ladi:

• 
  o‘zaro kelishilgan umumijtimoiy irodani ifoda etadi;
  
• 
  aholining barcha qatlamlari manfaatlariga xizmat qiladi;
  
• 
  ijtimoiy aloqalarning tashkiliyligi va rivojlanib borishini ta’minlaydi;
  
• 
  huquqiy munosabatlar sub’ektlarining erkinligi va javobgarligining o‘lchovi hisoblanadi;
  
• 
  turli tuman ehtiyoj va manfaatlarni qondirish vositasi sifatida maydonga chiqadi.
  

Huquqning asosiy belgilari:
1. Irodaviy xarakterga egaligi. Unda jamiyatning davlat irodasi aks etadi. Mazkur iroda ijtimoiy voqelikning iqtisodiy, milliy, ma’naviy, tabiiy va boshqa shart-sharoitlar bilan bevosita bog‘liq bo‘ladi.
2. Normativligi. Huquqning normativligi jamiyat rivojlanishining muayyan davrida tipik va barqaror holatda bo‘lgan hamda o‘zining takroriyligi va umumiyligi bilan tavsiflanadigan kishilarning munosabatlari va harakatlarinigina tartibga solishida namoyon bo‘ladi. Huquqning normativligi, shuningdek uning muayyan normalarda, ya’ni huquqiy munosabatlar ishtirokchilarining huquq va majburiyatlarini hamda ularning javobgarlik chegaralarini belgilab beruvchi yurish-turish qoidalarida ham o‘z ifodasini topadi.