32- §. Qoqan xanlıǵınıń dúziliwi

34- §. Qoqan xanlıǵında mámleket basqarılıwı

Xanlıqtıń aymaǵı hám xalqı

Dáslep tek Ferǵana oypatlıǵı aymaǵı menen sheklengen Qoqan xanlıǵı aymaǵı jaǵınan XIX ásirdiń birinshi yarımında Orta Aziyada

eń úlken mámleketke aylandı. Xanlıq arqasında Rossiya (olardı Bed- pakdala shólistanlıǵı ajıratıp turǵan) shıǵısta Shıǵıs Túrkstan, batısta Xiywa xanlıǵı hám Buxara ámirligi menen qublada bolsa Madalixan dáwirinde xanlıqqa qosıp alınǵan Qarategin, Dárwaz, Kolob hám Shuǵnan bekleri menen shegaralas bolǵan. Bul shegara Sırdárya orta aǵımınıń oń jaǵasında jaylasqan Qurama, Tashkent ozisi, Deshti Qıp- shaq (házirgi Qazaqstannıń qubla hám qubla batısı) Jetisuw, sonday-aq, jasıl kól jaǵalarına shekem aymaqların óz ishine alǵan. Bunnan basqa, Buxara ámirligi hám Qoqan xanlıǵı arasında qoldan qolǵa ótip turǵan Xojand hám Oratepa da belgili múddet xanlıq aymaǵı quramında edi.

Bir sóz benen aytqanda, Qoqan xanlıǵı aymaq jaǵınan úsh ózbek mámleketi arasında eń úlkeni edi. Qoqan xanlıǵı hákimshilik jaǵınan bekliklerge (wálayatlar), sárkardalarǵa, aqsaqallarǵa hám aminliklerge bólingen. Xanlıqta 15 beklik bolıp, olarda 3 millionǵa jaqın xalıq jasa- ǵan. Xalqınıń tiykarǵı bólimin ózbekler quraǵan. Sonday-aq, tájikler, qırǵızlar hám qashqar (uyǵır) larda jasaǵan.

Aqsaqallar úlken-úlken awıl yaki birqansha kishi awıllar birlespeleri edi. Olardı aminler, aqsaqallar hám sarkardalar basqarǵan. Jasaw tárizine baylanıslı, xalıq otırıqshı, kóshpeli hám yarım kóshpelilerden ibarat edi.