4. ilmiy tadqiqot jarayonini tashkil qilish

Mazmunli va rasmiy( formal) yondashuvlar

Mazmunli yondashuv, nomidan ko‘rinib turganidek, o‘rganilayogan holatlar va jarayonlarining mazmuniga murojaat etishni, ularning elementlari va o‘zaro ta’sirlarining umumlashtirilgan ko‘rinishini aniqlashni, faktlarga, kuzatuv ma’lumotlariga, tajribasiga tayanib, ularni nazariy xulosalarning abstraksiyasi, tahlili va sintezi yordamida topishni talab qiladi.

Formal yondashuv esa (bu yerda “ formal” so‘zi hech qanday salbiy ma’noga ega emas) o‘rganilayotgan jarayonlardan o‘zgartirilmagan, “toza” ko‘rinishda, jarayondan mustaqil holda o‘rganiladigan momentlarni ajratib olishni nazarda tutadi.

Har qanday matematik apparatni, matematik modellar va jarayonlarni qo‘llash, istalgan belgili va formulali tillardan foydalanish bu – formal yondashuv alomatlari.

Shubhasiz, mazmunli varasmiy yondashuvlar o‘zaro bog‘liq va o‘zaro ta’sirga ega. Qoidaga binoan, predmetnirasmiy ko‘rib chiqishdan oldin uning mazmunli tahlilini o‘tkazish lozim. Shu vaqtning o‘zida formallashtiruv – mazmunli bilimrasmiy tildagi bayoni bilan ham to‘ldiriladi.

Shuni ta’kidlash joizki, formal yondashuv sonli yondashuv bilan bog‘liq bo‘lishi shart emas. Tadqiqotlarda ham ko‘pgina hollarda matematikaga bog‘liq, ammo doim ham kattaliklar, sonlar tushunchalari bilan amalga oshirilavermaydigan topologiya elementlari, graflar nazariyasi qo‘llaniladi.