4-mavzu: Boshlang’ich sinf husnixat darslarida o’quvchilarning imloviy savodxonligini oshirish yo’llari reja

qilish; e) ma’lumot berish. 
Bilish jadvali. Bunday jadvallar o’qituvchi yangi materialni 
tushuntirayotgan vaqtda qo’llaniladi. 
Tushuntirish 
jadvali. 
Bunday 
jadvallardan 
o’quvchilar 
tomonidanbajarilayotgan ba’zi bir amaliy mashg’ulot yoki ularda amaliy 
mashg’ulot xarakteridagi malakalarni hosil qilishda foydalaniladi. Bu jadval qisqa 
tushuntirishlar, ko’rsatmalar bilan berilgan rasm va chizmalardan iborat bo’ladi. 
Bunday jadvallarga «Partada to’g’ri o’tir», «Chiroyli va toza 
yoz»,«Ruchkani to’g’ri ushla» kabi chizmalar misol bo’la oladi. 

---

Mashq qildirish jadvali. Boshlang’ich sinflarda bolalargakundalik hayot 
uchun zarur bo’lgan bilim va malakalar berib boriladi. 
Shunday zarur malakalardan biri ularni toza, chiroyli va to’g’ri yozishga 
o’rgatishdir. Bolalarda toza va chiroyli yozish malakasini hosil qilish uchun bir 
qancha amaliy mashqlarni o’tkazish lozim. «Yozuv qoidalariga rioya qiling» degan 
rasm o’quvchilarning amaliy mashg’ulotlarni bajarishda hamda mashq qilish 
vaqtlarida yordam beradi. 
Ma’lumot beruvchi jadval. Bunday jadval o’quvchilarga o’tgan 
materialni qaytarishda hamda ba’zi bir esda tez saqlanib qolmaydigan so’zlarni, 
arifmetik raqamlarni yoki ayrim qiyin harflarning unsurlarini eslashlarida katta 
yordam beradi. Masalan: katta J harfining unsurlari yoki harfning o’zi 
o’quvchilarning esidan chiqib qo lgan bo’lsa, shu harfning yozilishi tasvirlangan 
jadvaldan foydalanish mumkin. 
Bu jadvaldan foydalanilganda o’quvchilar J harfining to’g’ri yozish 
qoidalarini eslariga tushirib oladilar va o’z bilimlarini mustahkamlaydilar. 
Ko’rgazma qurollar maktab gigiyenasi qoidalariga to’la javob bera olishi lozim, 
shuning uchun yozilish sifatiga alohida ahamiyat berish zarur 
Ko’rgazma qurollarning tashqi ko’rinishining ham katta ahamiyati bor. 
Ko’rgazma qurollar ortiqcha bezaklarsiz bo’lis hi lozim. Agar jadval yoki 
tablitsalarning chetlari har xil gullar va bezaklar bilan ishlangan bo’lsa, o’quvchilar 
asosiy diqqatni o’qituvchi tushuntirayotgan darsga emas, balki bezaklarga 
beradilar. Har bir ko’rgazma qurol orqada o’tirgan o’quvchilarga ham aniq ko’rinib 
turishi va o’qishga oson bo’lishi lozim. Maktab o’quvchilari uchun atalgan o’quv 
ko’rgazmalari sifatli materiallardan ishlangan bo’lishi kerak. Qog’oz oq rangda va 
toza bo’lib yaltiramasligi, bo’yoqlar ham ochiq rangda bo’lib, bir xil fon bilan 
berilishi lozim. 
Ko’rgazma qurollar o’qitish jarayonida bir usul sifatida xizmat qilishi 
zarur. Shuning uchun ko’rgazma qurollardan faqat zarur bo’lgan vaqtdagina 
foydalanish kerak. Ko’rgazma qurollarni tayyorlashda uning kompozitsion 
joylanishiga ham kata ahamiyat berish lozim. 
O’qishning birinchi kunidan boshlab harflar va ularning ayrim unsurlarini 
mumkin qadar tegishli ko’rgazmalar bilan o’rgatish lozim. Ko’rgazma qurollarni 
mayda harflar bilan xira qilib yozish mavzuni tushunishga va o’zlashtirishga salbiy 
ta’sir qiladi: o’quvchilar harf va belgilarning yozilishini yaxshi ko’ra olmaydilar, 
natijada noto’g’ri ifodalaydilar. 
Ko’rgazma qurollardagi harflar aniq yozilgan bo’lishi kerak. Ko’rgazma 
qurollarni bemalol ko’ra oladigan darajad a yirik qilib yozish lozim. Bu masofa 
taxminan 6-7 metr bo’lib, k’oz bilan kitob o’rtasidagi masofadan 19-20 marta 
uzundir. Shuning uchun jadvallarni tayyorlash vaqtida uning harflarini shuncha 
hissa yirik yozish kerak. 
Har bir ko’rgazma qurolni ehtiyotkorlik bilan saqlash zarur, ehtiyot 
qilinmagan tag’dirda ular tez ishdan chiqib, yozuvlari xiralashib qoladi. 
Tablitsa va rasmlar shunday balandlikda osilishi kerakki, oldingi partada 
o’tirgan bolalar orqada o’tirgan bolalarning ko’rishiga xalaqit bermasin. 

---

O’quvchilarning yozishlari uchun qiyinlik tug’diray otgan ayrim harf va 
uning unsurlarini bir necha marta kata qilib ko’rsatish mumkin. 
Yuqorida ko’rsatib o’tilgan ko’rgazmalilik ichida eng muhimi sinf 
taxtasidir.
S