Комплекс харажатларини биргаликда ишлаб чиқарилувчи махсулотлар ўртасида тақсимлаш усуллари
Агар маълум ҳисобот даврида ишлаб чиқарилган махсулот шу давр ичида тўлиғича сотилса комплекс харажатларни конкрет махсулот турлари ўртасида тақсимлани-шниинг зарурияти қолмайди.Бунда моддий ишлаб чиқариш харажатларининг бахолашнинг зарурияти йўқ, фойдани аниқлаш учун эса сотишдан олинган тушум-дан ялпи таннарх қийматини айириб ташлаш кифоя.
Аммо давр охирида қандайдир миқдорда махсулотнинг сотилмай қолиши хара-жатларни махсулот турлари ўртасида тақсимлаш заруриятини туғдиради. Бунда бош ҳисобчидан талаб қиланадиган нарса, мавжуд вариантлардан энг мақбул ва оқилона тақсимлаш усулини танлашдир.
Айрилиш нуқтасига қадар мавжуд бўлган комплекс харажатларни тақсимлаш усуллари 2 тоифага бўлинади :
а) алохида олинган махсулотдан олинган даромадни ўлчаш учун мўлжалланган усул : буларга натура кўрсаткичларида (масса, хажм ва х.к) ўлчанган комплекс хара-жатлар киради.
б) махсулотларни бозор бахосига мутаносиб равишда тақсимлашга асосланган комплекс харажатларни қоплаш имкониятларини ўлчаш учун мўлжалланган усул.
Чизма 2 даги бўлиниш нуқтасида кўрсатилган Х,У,Z махсулотлар тайёр махсулот хи-собланади. Бу холатда хар бир махсулот турига тўғри келувчи комплекс харажатлар миқдорини аниқлаш талаб қилинади.
Чизма № 2 Комплекс харажатларни тақсимлаш
|
|
Махсулот X - 4 000 дона, донасининг
сотиш бахоси 7.50 сўм
|
Комплекс
|
|
|
харажатлар 60000 сўм
|
|
Махсулот Y - 2000 дона, донасининг
|
|
|
сотиш бахоси 25 сўм .
|
|
|
|
Бўлиниш нуқтаси
|
|
Махсулот Z - 6 000 дона, донасининг
сотиш бахоси 3,33 сўм
|
Натурал кўрсаткичлардан фойдаланиш усули
Харажатларни бундай тақсимлаш усули уларни ишлаб чиқариш хажмига мутаносиб равишда тақсимлашни кўзда тутади.
Бу усулдан фойдаланилганда харажатларни қуйидаги тартибда тақсимлаш мумкин:
Do'stlaringiz bilan baham: |
