4-mavzu. O„zbekistonda sud-huquq tizimini isloh qilishning milliy strategiyasi Reja
Download 255.21 Kb. Pdf ko'rish
|
4 mavzu O‘zbekistonda sud huquq tizimini isloh qilishning milliy
|
qonuniylik prinsipi
bo„lib, ungamuvofiq sodir etilgan qilmishning jinoiyligi, jazoga sazovorligi va boshqa huquqiy oqibatlari faqat Jinoyat kodeksi bilan belgilanadi, shu orqali jinoyat qonunini o‘xshashlik bo‘yicha qo‘llash man etiladi . Hech kim sudning hukmi bo„lmay turib jinoyat sodir qilishda aybli deb topilishi va qonunga xilof ravishda jazoga tortilishi mumkin emas. Jinoyat sodir etishda aybdor deb topilgan shaxs qonunda belgilangan huquqlardan foydalanadi va majburiyatlarni bajaradi (JKning 4-moddasi). 5 Jinoyat kodeksining 5-moddasida jins, irq, millat, til, din, ijtimoiy kelib chiqish, e‟tiqod, shaxsiy va ijtimoiy mavqeidan qat‟i nazar, fuqarolarningqonun oldida tengligi prinsipi mustahkamlangan. Jinoyat kodeksining 6-moddasida qayd etilgan demokratizm prinsipi jamoat birlashmalari, fuqarolarning o„zini o„zi boshqarish organlari yoki jamoalar jinoyat sodir etgan shaxslar axloqini tuzatish ishida qonunda nazarda tutilgan hollarda ishtirok etishlarini nazarda tutadi. Insonparvarlik prinsipiga binoan jazo va boshqa huquqiy ta‟sir choralari jismoniy azob berish yoki inson qadr-qimmatini kamsitish maqsadini ko„zlamaydi (JKning 7-moddasi). O„zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksida belgilangan jazo tizimida inson qadr-qimmatini kamsitgan va ma‟naviy azob bergan surgun qilish 2 , badarg„a qilish 3 hamda tarbiya-mehnat profilaktoriyasiga yuborish kabi g„ayriinsoniy jazo turlari nazarda tutilmagan. Oldin amal qilgan Jinoyat kodeksida nazarda tutilmagan odillik prinsipiga asosan jinoyat sodir etishda aybdor bo„lgan shaxsga nisbatan qo„llaniladigan jazo yoki boshqa huquqiy ta‟sir chorasi odilona bo„lishi, ya‟ni jinoyatning og„ir- yengilligiga, aybning va shaxsning ijtimoiy xavflilik darajasiga muvofiq bo„lishi kerak (JKning 8-moddasi). Ayb uchun javobgarlik prinsipiga muvofiq hech bir qilmish, qay darajada xavfli oqibatlar keltirib chiqarishidan qat‟i nazar, aybsiz holda sodir qilingan taqdirda, jinoyat sifatida e‟tirof etilmaydi. Shaxs qonunda belgilangan tartibda aybi isbotlangan ijtimoiy xavfli qilmishlari uchungina javobgar bo„ladi (JKning 9-moddasi). Jinoyat to„g„risidagi qonun hujjatlarini liberallashtirish O„zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining qabul qilinishidan keyin ham davom ettirildi. Masalan, jazo chorasi sifatida o„lim jazosini ko„zda tutgan jinoyat tarkiblar soni qisqartirilgan, ozodlikdan mahrum qilish o„rniga iqtisodiy jazo choralarini qo„llash imkoniyati kengaytirildi. O„zbekiston Respublikasi 1999 yil 20 avgustdagi Qonuni 4 bilan Jinoyat kodeksining 8 ta moddasiga qo„shimchalar kiritildi. Ularga muvofiq yetkazilgan moddiy zarar uch karra miqdorida qoplangan taqdirda, ozodlikdan mahrum qilish tariqasidagi jazo qo„llanilmaydi. Ushbu tajriba jinoyat to„g„risidagi qonun hujjatlarini yanada liberallashtirishda ijobiy rol o„ynadi. 2 Surgun qilish mahkumni muayyan boshqa bir joyda yashash uchun majburiy ravishda ko„chirib, uni turar joyidan haydashdan iboratdir (1959 yildagi JKning 24-moddasi). 3 Badarg„a qilish mahkumni yashab turgan joyidan haydab yuborish bilan muayyan joylarda turishini ham taqiqlashdan iboratdir (1959 yildagi JKning 25-moddasi). 4 O„zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1999 y., 9-son, 229-modda. |
