4-mavzu. Sifat analizining sistemalari. Reja

indikatorlar bir shakldan boshqasiga o‘ta oladi.Bu holat H
+
va OH
-
ionlari ta’sirida paydo 
bo‘ladi.
Hozirgi zamon tasavvuriga ko‘ra, indikatorlarning ion-xromofor nazariyasi to‘g‘ri nazariya 
hisoblanmoqda. Demak, bu nazariyaga ko‘ra, indikator rangini o‘zgarishi, indikator molekulasiga 
vodorod ionlarini birikishi yoki H
+
ionlarini ajralishi hisobiga sodir bo‘ladi, bu o‘z navbatida 
indikator molekulalarining tuzilishida o‘zgarish sodir bo‘lishiga olib keladi. Bu ko‘rib o‘tilgan 2 
ta nazariyalar bitta ionxromofor nazariyaga birlashadi. 
 
Indikatorlarning o‘zgarish oralig‘i, indikator ko‘rsatkichi, titrlash ko‘rsatgich 
quyidagicha aniqlanadi: 
Neytral muhitda turli indikatorlar molekulalarining dissotsilanishiga moyilligi 
dissotsialanish konstantalari bilan ifodalanadi.Masalan, metilzarg‘aldog‘ida K =10
-4
, lakmusda 

---

K =10
-8
, fenolftaleinda K =10
-9
bo‘ladi.Bularning ichida fenolftalein kuchsizroq organik kislota 
hisoblanadi. 
Ma’lumki,xohlagan eritmaga kislota yoki ishqorlapHing qo‘shilishi H
+
ionlarining 
konsentratsiyasining o‘zgartirishga olib keladi. Demak, pH qiymati o‘zgaradi. Indikator rangini 
o‘zgarishi esa eritmada pH ning o‘zgarishi bilan bog‘liq, bu holat pHning qandaydir oralig‘ida 
hosil bo‘ladi. Masalan, agar kislota eritmasiga bir necha tomchi fenolftalein qo‘shilsa va kislotani 
asta-sekin ishqor eritmasi bilan neytrallansa, bunda vodorod ionlari konsentratsiyasi asta-sekin 
kamayib boradi, eritmaning pH qiymati esa oshib boradi.Va pH qiymati 8 ga etgandagina 
fenolftaleinning och pushti rangga kirishi kuzatiladi.Agar ishqor eritmasidan qo‘shish davom 
ettirilsa, rang intensivligi oshadi va bu quyuqlashish pH 10 ga etguncha davom etadi.Shu 
qiymatdan keyin indikator rangining o‘zgarishi to‘xtaydi. Shunday qilib, fenolftalein rangining 
o‘zgarish oralig‘i pH qiymatining 8 bilan10 o‘rtasi hisoblanadi. 
 
Indikator o‘z rangini o‘zgartiradigan pH ning ikki qiymati o‘rtasidagi oraliq indikator