4-mavzu. Sifat analizining sistemalari. Reja

 
1-chidan, SO
4
2-
ion ta’sirida 3 la kation: BaSO
4
, SrSO
4
, CaSO
4
holda cho’kmaga tushadi, 
ammo bulardan faqat CaSO
4
gina suvda qisman eriydi. 
 
2-chidan, hosil bo’lgan BaSO
4
, SrSO
4
kislotalarda deyarli erimaydi. II-analitik gruppa 
kationlariga C 
2
O
4
2-
, PO
4
3-
, ionlari xam shunga o’xshash sabablariga ko’ra gruppa reagenti 
bo’lolmaydi. Shunday qilib, II-analitik gruppa kationlariga eng yaxshi gruppa reagenti SO
3
2-
ioni 
bo’ladi, chunki u yuqoridagi hamma talablarga javob beradi; uchala kation ham amaliy jixatdan 
to’liq cho’kadi; CO
3
2-
kislotalarda, hatto CH
3
COOH da ham oson eriydi.
Shuning uchun ham sistemali analiz qilishda II-analitik gruppa kationlarini I-gruppadan 
ajratish uchun gruppa reagenti sifatida SO
3
2-
ionidan foydalaniladi. 
 
1869 yilda D.I.Mendeleevning davriy qonuni e’lon qilingandan keyin analitik kimyoning 
rivojlanishiga ulkan hissa qo’shdi. Elementlarning davriy sistemadagi o’rni qarab, ulardan hosil 
bo’lgan moddalarning xossalarini oldindan aytib berish mumkin bo’lganligi oqibatida yangi 
analitik kreaksiyalarni ochish imkoniyati bor.Elementlarning davriy sistemasidagi davri asosida
ularning yuqoriga va pastki valentliklarini , ulardan tashkil topgan moddalarning turlari va 
xossalarini, bu moddalarning suvda, kislota va ishqor va boshqa erituvchida eruvchanligini, 
oksidlanish-qaytarilish, kislota-asos, komplekslanish singari xossalarini yaqqol izohlash mumkin. 
Elementlarning davriy sistemadagi o’rniga qarab, ularning rangli birikmalar hosild qilish 
imkoniyatlarini ham baholash mumkin. Xullas, analitik kimyo uchun beqiyos ahamiyatga ega. 
Kation va anionlarning analitik klassifikasiyalarini ham davriy qonun va sistema asosida izohlash 
mumkin. Kation va anionlarning mavjud klassifikasiyalari ularning umumiy reaksiyalari bo’yicha 
hosil qilgan birikmalarining eruvchanligiga asoslangan. Davriy sistemada elementlar guruhlarga 
o’z tashqi energetik pog’onsidagi elektronlari asosida bo’linsa, kationlar va anionlar turli xil 
reaktivlarga bo’lgan munosabati asosida bo’linadi. Ionlarning analitik klassifikasiyalari bilan 
darviy qonun o’rtasida muayyan bog’liqliklar bo’lib, uni quyidagicha ko’rib chiqamiz. 

---

Ionlarning analitik guruhlarga bo’lishda turli tamoyillarga asoslanadilar: 1) ionlarni kam 
eruvchan birikmalar holida cho’ktirish; 2) ionlarni metallar bilan qaytarish; 3) ionlarni adsorbsion 
xususiyatlari va boshqalar. 
Anorganik moddalar suvdagi eritmalarida, ko’pchilik hollarda, dissosialangan bo’ladi. 
Shuning uchun ham elektrolitlar suvdagi eritmalarining kimyoviy analizi ionlarni topishga 
qaratilgan. Ionlarni topishni engillashtirish uchun ularni turli guruhlarga bo’lish qulay. Ulardan 
eng qulayi va ko’proq tarqalgani vodorod sulfidli klassifikasiyasi bo`yicha barcha anorganik 
kationlar 2 katta guruhga bo`linadi: vodorod sulfid yoki ammoniy sulfid bilan cho’kadigan 
kationlar; 2) vodorod sulfid yoki ammoniy sulfid bilan cho’kmaydigan kationlar. Sulfidlari suvda 
eriydigan metallarning ionlari o’z navbatida ammoniy karbanat bilan cho’kadigan va 
cho’kmaydigan ionlarga bo’linadi. Bu klassifikasiya bo’yicha kationlar quyidagi 5 guruhga 
bo’linadi: