5 мавзу: Билиш назарияси, йўналишлари ва асосий муаммолари

Гипотеза – янги далилларнинг моҳиятини тушунтирувчи қонун мавжудлиги ҳақидаги асосли тахминдир.
Назария – ҳодисаларнинг муайян
туркуми, бу туркумдаги ҳодисаларнинг моҳияти ва уларга нисбатан амал қиладиган борлиқ қонунлари ҳақидаги билимларнинг мантиқий асосланган ва амалиёт синовидан ўтган тизимидир.
Категориялар – борлиқнинг энг муҳим томонлари, хоссалари ва муносабатларини акс эттирувчи
умумий тушунчалардир. Фан категорияларига ҳам шундай таъриф бериш мумкин.
Парадигма – фан ривожланишини
белгиловчи барқарор тамойиллар, умумий меъёрлар, қонунлар, назариялар ва методлар мажмуи тушунтириш мумкин эмаслигини ифодаловчи
вазиятдир
Илмий муаммо – объектив тарзда юзага келадиган, ечимини топиш муҳим амалий ёки назарий аҳамиятга эга бўлган масала ёки масалалар мажмуидир
Муаммоли вазият аниқланган
далилларни мавжуд билим доирасида
Тамойиллар деганда, асосий назарий билим, илмий далилларни тушунтиришда дастуриламал бўлиб хизмат қилувчи раҳбар ғоялар тушунилади.
Назарий билим
ва унинг шакллари

* Интуиция (лот. Intuitus – синчиклаб қарайман) – ҳақиқатни мантиқий далиллар ёрдамисиз, бевосита англаб олиш қобилияти. * Интуиция махсус билиш жараёни сифатида, - бевосита янги билимни ҳосил қилувчи жараён тарзида, - кишиларга хос бўлган сезги ва абстракт тафаккур каби умумий қобилият сифатида намоён бўлади

• Инсоннинг интуитив қобилиятига:

1) масаланинг кутилмаган ечими,

2) уни ечишнинг англанмаган йўллари ва усуллари ҳамда

3) муайян масалада ҳақиқатга эришишнинг бевоситалиги хосдир.

• Умуман олганда, билишда интуициянинг ўрнини ортиқча баҳолаш ҳам, инкор этиш ҳам керак эмас.
• Мантиқийлик ва интуитивлик билишнинг махсус ва бир-бирини тўлдирувчи воситаларидир, уларни бир бутунликда, умумий ижодий жараённинг бир-бири билан боғлиқ томонлари сифатида тушуниш ва талқин қилиш лозим.