5-mavzu: Foydalanuvchilarni axborot madaniyatini tarbiyalash: kitobxonlarni ma’lumot-tahliliy materiallar bilan ishlash

4. Kitob o‘qish madaniyati, axborotni qidirish, to‘plash, tahlil qilish, 
tanlash, undan to‘g‘ri foydalana olish qoidalari. 
 
Kitob o‘qish madaniyati, axborotni qidirish, to‘plash, tahlil qilish, 
tanlash, undan to‘g‘ri foydalana olish qoidalarini ko‘pchilik kitobxonlar 
tushunib yetmaydilar. 
Estetik madaniyat ko‘nikmasi har bir fuqaroga zarur. Chunki estetik 
tarbiya olgan kishigina yaxshilikka intiladi, ezgulik k o‘rsata oladi, 
yaxshilikdan, go‘zallikdan bahra olishni va boshqalar bilan uni baham 
ko‘rishni biladi. Go‘zallikni tushuna olmagan, his qila olmagan kishidan 
yaxshilik kutib bo‘lmaydi. Shuning uchun barcha adabiyot va san’at 
asarlaridan, ular asosida yaratilgan audio va video hamda elektron 
manbalardan unumli foydalanish burchimizdir. 

---

O‘qish madaniyati—bu o‘qish, mutolaa uchun hujjatni to‘g‘ri tanlay 
bilish, eng zarurini ajrata olish, undan o‘z vaqtida to‘g‘ri foydalana olish, 
amaliyotda unumli foydalanish ko‘nikmasi. O‘qish madaniyati, asosan, yosh 
kitobxonlar bilan ishlovchi maktab, kollej va litsey qoshida tashkil etilgan 
axborot-resurs markazlarining vazifasi. Uni tarbiyalashda o‘qituvchilar, ota-
onalar va kutubxona xodimlarining hamkorligi zarur. 
Bibliografik 
madaniyat. 
Ko‘p 
hollarda 
kutubxona 
kataloglari, 
shuningdek, 
elektron kataloglar
, adabiyotlar ro‘yxati, tavsiya qo‘llanmalari, 
bibliografik ko‘rsatkichlar, sharhlar, yirik bibliografik manbalarga murojaat 
qilishga to‘g‘ri keladi. Har qanday ilmiy izlanishlar, tadqiqot ishlari ularning 
yordamisiz amalga oshmaydi. Ayniqsa, faqatgina bir kutubxonada yaratilgan 
elektron katalogdan emas, balki boshqa mamlakat kutubxonalarining elektron 
katalogidan foydalanishda bibliografik elementlarni bilish bibilografik 
yozuvlarning qaysi tilda bo‘lishidan qat’i nazar katta ahamiyatga ega. 
Bibliografik manbalardagi yordamchi apparatlar - ismlar, predmet, alifbo 
ko‘rsatkichi, mundarija, kirish so‘zi va boshqa turli ma’lumotlardan unumli 
foydalanish ko‘nikmasi kitobxon uchun zarur. Bunday ko‘nikmani 
shakllantirib borish ham kutubxona xodimining vazifasidir. 
Axborot texnologiyalari asrida zamonaviy axborot texnologiyalaridan 
foydalanish ko‘nikmasi va madaniyatiga ehtiyoj katta. Har bir kutubxona, 
axborot 
markazi, 
o‘quv 
xonalari, 
sinfxonalar 
va 
auditoriyalar 
kompyuterlashtirilmoqda. 
Ana 
shunday 
sharoitda 
kompyuterdan 
foydalanishning texnik va gigiyenik qoidalarini anglab yetish, texnika 
xavfsizligiga amal qilish, kompyuterni ko‘z qorachig‘idek asrab-avaylash, 
undan unumli foydalanish talab etiladi. AKM va ARMlarda tashkil etilgan 
axborot texnologiyalari bo‘limlarining asosiy vazifasi ana shu ko‘nikmani va 
madaniyatni tarbiyalashdan iborat. Buning uchun har bir 
foydalanuvchi bilan 
ishlash
, turli ko‘rgazmali qurollardan foydalanish, ommaviy tadbirlarning, 
yakka tartibda olib boriladigan ishlarning sifatini oshirish, maxsus o‘quv 
kurslari tashkil etishni nazorat qilib borish, maslahatlar uyushtirish 
kutubxonalar tajribasiga kirib keldi.